Ophef om ‘opwindende’ telefoongids Jamaica

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Het begon allemaal toen de inwoners van hoofdstad Kingston en omgeving begin december de telefoongids voor 2017 in hun bus kregen. Naar goede gewoonte had de uitgeverij op de voorpagina opnieuw een kunstwerk laten afdrukken dat een bepaald aspect van de rijke Jamaicaanse cultuur bewierookt. Denk dan (uiteraard) aan een telefoonboek met op de cover de beeltenis van Bob Marley, of aan een schilderij van een groep mensen die danst op ska, de uptempo muziek die tijdens de jaren vijftig en zestig mateloos populair was op Jamaica.

De uitgever koos er dit jaar voor op de cover van de hoofdstedelijke editie van de telefoongids een schilderij te plaatsen van de Jamaicaanse kunstenaar Lennox Coke dat de dancehallmuziek in de schijnwerpers plaatst. En net zoals het bij dancehall – een muziekstijl die beroemd werd gemaakt door artiesten als Bounty Killer, Buju Banton, Beenie Man en Vybz Kartel – niet alleen maar draait om de vette beats en opzwepende rapteksten, maar net zo goed om sexy vrouwen in uitdagende poses, zo laat ook het kunstwerk van Coke weinig aan de verbeelding over.

Machtige lobby

Het schilderij beeldt namelijk een dancehallfeest uit waarbij schaars geklede vrouwen op een dansvloer twerken voor een man. Er wordt alcohol gedronken, op de achtergrond juicht het publiek voor een DJ en een rapper. Gedurfd? De verontwaardigde reacties lieten alvast niet lang op zich wachten. “We hebben nu al problemen met onze jongeren en het gedrag waaraan ze worden blootgesteld. (…) Een dancehallscène vertonen op de cover van een telefoongids, een product dat tot in de uithoeken van het land wordt verspreid, is verre van ideaal”, verklaarde de voorzitter van The Jamaica Coalition for a Healthy Society, een orthodox-christelijke lobbygroep op het eiland die voornamelijk strijdt tegen de erkenning van homorechten, in de lokale pers. “Een bedrijf hoort afkeurenswaardig gedrag niet aan te moedigen”, zo klonk het nog.

Jamaica kan dan wel het imago hebben van een Caribisch vakantieparadijs waar alles kan én alles mag, een naam die het al met zich meedroeg toen het in de zeventiende eeuw diende als vrijhaven voor piraten, achter dat laagje vernis schuilt echter een erg conservatieve maatschappij. Uit twee onderzoeken die in 2011 werden gehouden, bleek bijvoorbeeld dat vier op de vijf Jamaicanen homoseksualiteit 'moreel verkeerd' vindt. En door een wet uit 1861 die vandaag nog steeds van kracht is, staan op seks met iemand van hetzelfde geslacht nog steeds straffen van tien jaar dwangarbeid.

De drijvende krachten achter dat conservatisme zijn de vele, érg populaire christelijke kerken en lobbygroepen van Jamaica, die daardoor veel macht hebben. De uitgeverij van de 'opwindende' telefoongids gaf dan ook meteen toe. Er werd terstond een veel bravere editie van het boek bijgedrukt, met op de voorpagina een man die een geluidsinstallatie vervoert met een fiets. Klanten kunnen kiezen welke versie ze in huis nemen. “We verontschuldigen ons niet om de originele omslagfoto, maar kunnen aan de andere kant niet om de macht heen die de christelijke lobbygroepen nu eenmaal hebben”, erkende Ian Neita, uitgever van de telefoonboeken, in een interview met dagblad 'The Gleaner'.

Bevoorrechte elite

Maar ook het besluit toe te geven aan de kritiek op de telefoongids leidde tot heftige discussies. “Dit is veel groter dan enkel maar wat ophef om dancehall. Het symboliseert de grote kloof op Jamaica tussen arm en rijk, tussen de massa en de elite, tussen de getto en de gated community”, meent Glenroy Murray van de mensenrechtenorganisatie Equality for All Jamaica Foundation. Uit cijfers van het Internationaal Monetair Fonds blijkt dat een op de vijf Jamaicanen in grote armoede leeft.

Murray: “De rijke elite maakt dagelijks handig gebruik van mensen uit de arme getto's, bijvoorbeeld door hen in dienst te nemen als huishoudhulp. Tegelijk bepaalt die elite dat de cultuur uit de achterbuurten niet goed genoeg is om gezien te mogen worden. Wel, wanneer Jamaica in toeristische brochures wordt geprezen om zijn 'levendige' mensen, dan gaat het net over de bewoners van die achterbuurten, en niet zozeer over de bevoorrechte elite.”

De mensenrechtenactivist vond bijval in de academische wereld. “Dancehall is een erg belangrijk onderdeel van de Jamaicaanse jeugdcultuur. Samen met veel anderen vond ik het alleen daarom al gepast om dat schilderij op de voorpagina van de telefoongids te plaatsen. Het is een muziekstijl die vertelt wie wij zijn als volk”, zei Donna Hope, docent cultuurstudies aan de University of the West Indies op Jamaica, eveneens tegen 'The Gleaner'. “Bovendien vraag ik me af of die mensen van die christelijke lobbygroep ook wakker liggen van al die andere zaken die een negatieve impact hebben op onze jongeren.”

Hypocriet

Wat kunstenaar Lennox Coke intussen zélf vindt van alle ophef? Hij reageerde vorige week op een website over Caribische kunst en muziek. “Ik ben zeker geschrokken om alle ophef. Het beeld van dansende mensen is ons namelijk niet vreemd”, zei hij. “Zodra Jamaicanen ergens muziek spelen, wordt er gedanst. En de commentaren over de schaars geklede vrouwen? Ik vind ze hypocriet. Overal op Jamaica lopen mensen zo rond op straat, zelfs zonder dat ze naar een feestje gaan. Het is erg gemakkelijk hier commentaar op te geven, en tegelijkertijd niets te doen aan de veel grotere problemen die er zijn.”

Coke: “Aan de andere kant is mijn tekening nu wel erg populair geworden. Ik word gebeld door platenmaatschappijen, die me vragen of ik het design van hun nieuwe cd's wil ontwerpen. Afgelopen weekend had ik een optreden en zo goed als alle mensen in het publiek hadden het over die telefoongids. Ik heb iedereen verteld expliciet te vragen naar de gids met mijn schilderij op de cover. Ik heb mensen gezegd dat ze moeten eisen dat het boek wordt herdrukt wanneer het niet meer beschikbaar is. Als we echt iets willen doen aan de lui die ons hun standpunten opdringen, dan moeten we ervoor zorgen dat die telefoongids een waar collector's item wordt.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons