Er is een rapport is uitgebracht door FIAN, TNI, IGO (Polen) en FDCL (Duitsland), en o.a.op de TNI-site te vinden: , onder de naam The Netherlands and the global land and water grab. Voor www.aardeboerconsument.nl maakte ik een samenvatting in het Nederlands. Hieronder kortere vesie van die samenvatting.
Wat het geformuleerde beleid betreft is Nederland een van de beste jongetjes van de klas: De ‘Land Policy Guidelines’ uit 2004 zijn getekend; ambassades zijn betrokken bij ‘land governance projects’ en bij de ‘International Land Coalition’ en de ‘EU working group on Land issues’. En de regering verklaart: ‘er zijn geen tekenen dat Nederlandse bedrijven of investeerders betrokken zijn bij ‘land grabbing’.
De werkelijkheid is anders, zie hieronder. De Nederlandse regering vertrouwt op ‘vrijwillige richtlijnen’ en andere vormen van zelfregulering met betrekking tot bovenstaande vrome wensen. Maar onder deze slappe houding zal ‘land grabbing’ gewoon doorgaan.
1. Pensioenfondsen
Pensioenfonds ABP gaat steeds meer in land en landbouw investeren onder het motto ‘De wereld is onze boerderij’. Het ABP is het tweede grootste pensioenfonds van de wereld en beheert 246 miljard euro. ABP bezit sinds 2007 60% van het GSFF fonds (Global solidarity Forest Fund) dat vooral in Angola en Mozambique investeert, bijvoorbeeld in het Chikweti Forests of Niasssa’, waar gedeeltelijk op illegaal verkregen terrein coniferen en eucalyptus plantages staan. Er zijn veel klachten maar toch heeft men het FSC keurmerk aangevraagd.
2. De Rabobank
De Rabobank richt zich vooral op voedsel en agribusiness. Hat Rabo Farm fonds koopt, runt en verpacht land in Oost Europa en Latijns Amerika, en het ArgiSar(Rabo samen met de Srarasin Bank) is opgerichten ook Rabo dochter Robeco zien investeringen in voedsel, water en energie in deze tijden van schaarste als goede investeringen. Maar de ervaringen met Rabo en het Plantar project in Brazilië wijzen in een andere richting. Mensen zijn met toestemming van de overheid ‘legaal’ van hun land gezet en de rurale economie is vernield ten behoeve van eucalyptus monocultures.
3. voedselspeculatie
5% van de investeringen wereldwijd in grondstoffen-derivaten komen voor rekening van de Nederlandse pensioenfondsen, 25% daarvan wordt geïnvesteerd in landbouw-derivaten. Zowel de banken/pensioenfondsen als de regering ontkennen dat deze handel de voedselprijzen opdrijft, hoewel o.a. Olivier de Schutter (VN-rapporteur voor het recht op voedsel) dat verband wel degelijk bewezen acht.
4. Unilever en de palmolie
Nederland is de grootste importeur en verwerker van palmolie, en 80% van de inkomsten van Unilever komen uit producten waarin palmolie verwerkt is. De helft van die palmolie komt uit Indonesië, en twee van Unilever’s leveranciers,o.a. Wilmar, maken zich schuldig aan land grabbing: op West Kalimantan: mensenrechten schendingen, illegaal afbranden van bossen, meer land nemen dan is toegewezen, beginnen zonder milieu effect rapportage, en de rechten van de plaatselijke bevolking worden veronachtzaamd. Hetzelfde Wilmar is lid van de ‘Round Table on Sustainable Palm Oil’. Maxim Verhagen (minister van ELI) wil dat producten met dat etiket zonder importbelasting het land in kunnen komen.
5 De Nederlandse Voedsel- en Veevoeder-industrie en het probleem van de ‘Verantwoorde Soja’.
Nederland is binnen Europa de grootste importeur van sojabonen en sojameel. Het wordt vooral gebruikt als veevoer voor de industriële landbouw. Vier van de tien grootste Europese veevoer-bedrijven zijn van oorsprong Nederlands. Een toenemend bewustzijn van de schade die dit aanricht heeft in 2005 geleid tot de oprichting van de ‘Ronde tafel voor Verantwoorde Soja’ (RTRS), die zegt op te komen voor ‘duurzame sojaproductie’. Maar de grootschalige GMO (‘Roundup Ready’) soja-productie gaat gepaard gaat met het hoogst giftige herbicide ‘glyfosaat’. Bovendien worden land grabbing en ontbossing nog steeds nauwelijks tegengegaan. Ahold, Unilever, Akzo-Nobel, de Rabobank, Shell, de Wageningse Universiteit en de Nederlandse regering steunen de Round Table, ook financieel.
6. Energie
Sinds 2006 is Bioshape, een ‘schone energie’- bedrijf in Neer, betrokken bij een controversieel agrobrandstoffen-project in Tanzania.In 2006 werd 80.000 ha bos langs de kust gepacht om jatropha te verbouwen, een oliehoudende noot. Gesteund door grote investeerders, investeerde Bioshape 25 miljoen in een verwerkingsbedrijf in Lommel. Na beschuldigingen dat het geld niet goed besteed werd (compensatie ging voor 60% naar de regering i.p.v. de gedupeerden) trok Eneco zich terug. Het bedrijf Bioshape richtte zich daarna op boskap, wat echter ook illegaal bleek, volgens Britse beschuldigingen. Bioshape ontkent alle beschuldigingen.
7 Vliegen op agro-brandstoffen: KLM
In juni 2011 vloog de KLM voor het eerst op agrobrandstof naar Parijs. De Waterland groep is betrokken bij de jatropha productie in Indonesië, waar het geteeld wordt op grond die eerst voor de voedselproductie werd gebruikt. Arbeiders verdienen 0,68 dollar per dag, wat geleid heeft tot sociale conflicten. De KLM is van plan met 1,25 miljoen euro steun van de regering 10.000 ton bio-kerosine op de markt te brengen in 2015. Er wordt gelobbied voor meer.
8 NABC en de rooskleurige verhalen
Er worden rooskleurige verhalen over win-win situaties verteld door de NABC: Netherlands-African Business council, een ‘platform voor de private sector dat actief is in Afrika’. Deze organisatie organiseert handelsmissies naar Afrika. In een verslag staat hoe vijftien Nederlandse veehouders in bewondering horen hoe elke dag veel vee verscheept wordt van Ethiopië naar het Midden Oosten: een geweldige markt! Dit kan net zo succesvol worden als de bloementeelt in Ethiopië! Dit is echter een misleidend verhaal: deze ontwikkelingen betekenen steeds meer concurrentie om land en water voor de oorspronkelijke bewoners. 1 Miljoen hectares (een kwart van de landbouwgrond) is in Ethiopië sinds 2009 al aan buitenlandse (ook Nederlandse) bedrijven verkocht of verpacht, wat vaak inbreuk op de water-rechten van de oorspronkelijke bewoners betekende. De Ethiopische regering heeft de uitgifte van land nu opgeschort, maar de NABC vraagt om meer geld uit het ontwikkelingssamenwerking-budget voor de private sector.
9. Het Nederlandse Ontwikkelingssamenwerking-beleid
Het Nederlandse beleid is de laatste jaren meer op de markt gericht, en de private sector wordt bevoordeeld door middel van PPP’s (Public-private partnerships) in controversiële projecten. De FMO (de Nederlandse staat en investeerders uit de private sector) investeert bijvoorbeeld met een Zwitsers energie-bedrijf in een zeer contgroversiële suikerriet plantage van 20.000 ha in Sierra Leone voor de productie van ethanol. Weer zijn mensen hun land kwijt geraakt, en slechts 2-7% van de geschatte jaarlijkse opbrengst gaat naar de regering van Sierra Leone. De investeringsgroep zal 26% van de grootste rivier in de droge maanden gebruiken voor de plantage, waardoor boeren stroomafwaarts in moeilijkheden komen. Er is ook gevaar voor vervuiling met nitraten en fosfaat. De Europese investeringsbank had eerder geld geweigerd voor dit project omdat de milieustandaard te laag was. Je vraag je af waarom de FMO hier niet ongerust over is!
11. Aanbevelingen
Beleid vaststellen en dat ook handhaven /investeren in alternatieven / afzien van voedselspeculatie/ voldoen aan de mensenrechten-verplichtingen / handhaving van de ‘voluntary Guidelines on the Tenure of land, fisheries, Forests(etc.)’ / strenger reguleren om voedselspeculatie te voorkomen / Niet langer de Ronde Tafels voor Verantwoorde Soja en Palmolie steunen, aangezien die niet effectief zijn. / biobrandstoffen-beleid herzien / duurzamere landbouw en voeding propageren / uitvoering geven aan de coherentie van ontwikkelingssamenwerkingsbeleid met andere beleidsterreinen, zoals die vastgelegd is in het Verdrag van Lissabon
