Kunnen we ervoor zorgen dat aids in 2030 de wereld uit is? Ik wil graag geloven dat dat mogelijk is. In Uganda is het broodnodig om mythes over seks en voorbehoedsmiddelen de wereld uit te helpen.
In Uganda leven naar schatting 1,5 miljoen mensen met hiv/aids. Slechts 61 procent daarvan slikt medicijnen om het virus te remmen. Maar de waarheid over aids gaat verder dan infectiepercentages en demografische gegevens. Het gaat over de manier waarop mensen met elkaar omgaan en hoe zij tegen seksualiteit aankijken. Ik heb veel met jongeren gewerkt op dit gebied, en de manier om besmettingen te voorkomen is door te focussen op gedragspatronen. In Uganda is bijna tachtig procent van de bevolking onder de 18 jaar oud. Door naar hun unieke gedrag en patronen te kijken, begrijp je veel over hiv/aids in de Ugandese context.
Zo heeft een mannelijke adolescent op de universiteit andere uitdagingen op het gebied van liefde en seks als een jong meisje in een vissersdorpje. Jongeren kunnen in de prostitutie terecht komen, heel vroeg trouwen, alleenstaand ouder worden of gehandicapt zijn, of bijvoorbeeld op straat leven. Om nieuwe besmettingen te voorkomen moeten we preventiemethoden aanpassen aan die verschillende contexten. Want juist door het unieke karakter van een bepaalde situatie ontstaat bepaald gedrag.
Een 13-jarige sekswerker uit een sloppenwijk in Katanga, dichtbij de hoofdstad Kampala, vertelde mij dat ze wel probeerde om veilige seks bespreekbaar te maken met de mannen die haar betaalden voor seks, maar dat deze vaak geen condooms willen gebruiken. Om in haar levensonderhoud te voorzien maakt dit jonge meisjes dan de keuze om geen voorbehoedsmiddelen te gebruiken, en loopt daarmee een enorm risico om besmet te raken. Zij had nog nooit van het vrouwencondoom gehoord.
Onlangs ontmoette ik een paar jonge vrouwen van rond de 20 jaar, die allemaal naar de universiteit gaan. Zij vonden dat het vrouwencondoom vrouwen kracht gaf om zelf de controle over veilige seks te hebben. “Toen ik voor het eerst over het vrouwencondoom hoorde was ik positief verrast, en realiseerde ik me dat ik niet meer afhankelijk ben van de man. Een heerlijk gevoel!”
Van seks hebben in een zwembad kun je geen hiv krijgen
Kennis is dus macht, en gezondheid. Daar moeten we in investeren. Vooral onder arme jongeren doen veel mythes over seks de ronde. “Een vriendin vertelde me dat een vrouwencondoom vast kan komen te zitten in je vagina. Nu ben ik bang om het te gebruiken want ik wil niet dat het vast komt te zitten.” Dit vertelde een jonge vrouw mij onlangs. Mythes en misconcepties zorgen dat jonge mensen niet op een gezonde manier omgaan met seks en voorbehoedsmiddelen. Daardoor blijft het besmettingsgevaar hoog.
Als een jong meisje gelooft dat een vrouwencondoom vast zal gaan zitten in haar vagina, en ze is daarnaast allergisch voor het mannencondoom, wat voor bescherming tegen hiv/aids heeft ze dan? Andere mythes zoals ‘van seks hebben in een zwembad kun je geen hiv/aids krijgen, omdat het water ervoor zorgt dat het virus vanzelf oplost’, tot ‘ condooms veroorzaken kanker’, moeten worden ontkracht om tot een cultuur van meer veilige seks te komen.
Er is in Uganda behoefte om het bewustzijn over veilige seks en hiv/aids te promoten op een manier die aanspreekt en aansluit bij de jonge generatie. Educatieve lessen in het Engels zijn leuk, maar de meeste jongeren spreken geen Engels. Serieuze boodschappen zijn feitelijk juist, maar zorgen er niet voor dat jonge mensen spelenderwijs leren.
Informatie over veilige seks is er in Uganda bijna alleen in gezondheidscentra. Veel jongeren wonen in veraf gelegen gebieden. Anderen voelen zich niet op hun gemak om zomaar zo’n centrum in te lopen. Op televisie, op scholen, in dorpen moet hierover gepraat worden willen we het virus de baas worden. Het probleem moet uit de taboesfeer gehaald worden zodat we op een open en eerlijke manier kunnen praten over de obstakels en de successen op weg naar een wereld zonder aids.
Nargis Shirazi is mede-oprichter van stichting WO-MAN en presenteert een gezondheidstalkshow op de Ugandese televisie.
