 |
| Foto: Steven Smits |
In 1969 vertrok Steven Smits als algemeen arts naar een ziekenhuis in Tanzania. Na een specialisatie interne geneeskunde in Nederland werkte hij opnieuw in Tanzania en vervolgens in Jemen. Daarna werkte hij als consultant gezondheid en ontwikkeling voor gezondheidsprojecten in Egypte en Namibië. Afrikaans initiatief moet zoveel mogelijk worden gesteund, vindt hij. Dus reist hij, ook al is hij inmiddels gepensioneerd, nog steeds regelmatig naar Afrika om organisaties te adviseren.
Vaak gaat het om kleinschalige initiatieven op het gebied van aidspreventie. Hij heeft tijdens zijn werk in Afrika zelf veel contacten opgedaan, maar werkt ook op verzoek van westerse ontwikkelingsorganisaties en bedrijven. Smits is ervan overtuigd dat kleinschalige projecten veel potentie hebben. 'Als je het goed aanpakt, dan kun je met kleine bedragen wonderen verrichten. Maar als ontwikkelingswerker moet je wel weten dat je heel veel niet weet. Het komt er op neer dat je de mensen met wie je te maken hebt, serieus neemt', stelt Smits. De grootste fout die je als ontwikkelingswerker kunt maken, is dat je denkt te weten waar het naartoe moet. 'Je moet altijd sámen uitzoeken wat mogelijk is. Leg niet je eigen dogma's op.'
Medicijnmannen
Natuurlijk heeft hij zelf ook fouten gemaakt. In Tanzania bijvoorbeeld realiseerde hij zich niet hoe groot de rol van medicijnmannen was. 'Niemand sprak erover in het ziekenhuis, maar alle patiënten waren éérst bij een traditionele genezer geweest. Vaak kwamen ze zieker en armer bij ons. 'Dom dat je daar naartoe gaat', zeiden wij dan. Een enorme fout, want daarmee veroordeelden wij hen. Ook Afrikaanse artsen deden dat, want die hadden van westerlingen altijd gehoord dat dit 'niet hoorde'. Maar al ben je het niet eens met de aanpak van medicijnmannen, het is wel belangrijk om contact te leggen. Artsen kunnen de bevolking helpen keuzes te maken: naar wie ga je toe voor welk probleem?'
Als directeur van een ziekenhuis in Jemen ervoer Smits hoe een slechte planning goede bedoelingen om zeep kan helpen. Het Nederlandse project waarvoor hij werkte had als doel meer aandacht te krijgen voor primaire gezondheidszorg in de buitengebieden. De ziekenhuizen, die vooral in de grote steden stonden, kregen daardoor minder aandacht en geld. Maar omdat er nog wel westerse specialisten werkten, oefende het ziekenhuis nog veel aantrekkingskracht uit. Smits: 'Ziekenhuizen zag men als noodzakelijk kwaad. Het nieuwe ziekenhuis in de hoofdstad maakte men daarom niet groter dan het oude, maar er kwamen wel vier Nederlandse specialisten te werken. Ja, Jemenieten zijn natuurlijk niet gek: ik moest continu uitleggen waarom mensen écht niet bij ons terecht konden. Je kunt wel een model bedenken, maar je moet kijken wat je wilt bereiken en of de modellen werken in die situatie.'
Overheden en organisaties moeten volgens Smits beter beseffen dat de rol van een ziekenhuis veel meer kan zijn dan het genezen van mensen. 'Patiënten zijn niet alleen individuen, ze zijn ook leden van een gemeenschap. Ik geloof in het olievlekprincipe: als je tijdens je zaalronde uitlegt waarom je schoonmaakt, waarom je bepaalde medicijnen geeft, enzovoorts, dan praten patiënten daarover als ze weer thuis zijn.'
Lange adem
| Tips >> Luister. En vraag, liefst onder vier ogen, hoe mensen hun eigen situatie zien. >> Zoek samen naar een oplossing, schrijf niet de wet voor. >> Verzamel mensen om je heen die het met je eens zijn, maar die ook kritiek durven te geven. >> Realiseer je in welke positie je verkeert als blanke. Jij krijgt makkelijker gedaan wat Afrikanen met dezelfde opleiding niet voor elkaar krijgen. >> Zie je patiënt als lid van een gemeenschap. Alle kennis die je meegeeft, komt bij die gemeenschap terecht. |
Smits is momenteel bezig een werkgroep op te richten: Volunteer Service Health and Development. Deze is te vergelijken met PUM, de organisatie die Nederlandse seniorexperts uit het bedrijfsleven voor korte perioden uitzendt naar ontwikkelingslanden om daar hun kennis en ervaring te delen.
Er zijn volgens Smits ook in de gezondheidszorg in de tropen veel particuliere initiatieven. Het zou effectiever zijn als er meer samengewerkt zou worden en als er bijvoorbeeld een database zou worden opgebouwd. 'Je hebt een lange adem nodig om dit op te zetten. Maar we kunnen van onze geschiedenis leren dat bijna alle grote ontwikkelingen klein begonnen zijn. Zo zal het in Afrika waarschijnlijk ook gaan.'
Voor info over de werkgroep: info@stevensmits.nl
