‘Klimaatapartheid dreigt’

We hebben de aarde een flinke hersenschudding geslagen, met kans op blijvende schade, maar met de juiste zorg valt er nog genoeg te redden mits men er snel bij is, is ongeveer de strekking van het rapport dat de titel ‘Fighting climate change: Human solidarity in a divided world,’ heeft. Het rapport verscheen niet lang na het uitkomen van het rapport van het IPCC klimaatpanel. Waar het IPCC rapport een wetenschappelijke basis geeft aan klimaatverandering, linkt het HDR klimaatverandering aan armoede.

Het HDR besteedt uitgebreide aandacht aan verschillende regio’s in de wereld en eventuele gevolgen van klimaatverandering. Uitgaande van een temperatuurstijging van 2 graden Celsius of meer bespreekt het HDR een aantal doemscenario’s. Afrika wordt omschreven als een van de meest kwetsbare continenten. Er wordt voorspeld dat droogtes steeds vaker voor gaan komen, waardoor de beschikbaarheid van drinkwater sterk in het geding komt. Maar liefst 600 miljoen mensen kunnen dan te maken krijgen met ondervoeding.
 

Landbouwarsenaal
Een andere reële dreiging is het slinken van het potentiële landbouwarsenaal in ontwikkelingslanden als gevolg van dalende neerslagpatronen, aldus het HDR. In 2080 is het bijvoorbeeld goed mogelijk dat in ontwikkelingslanden het potentiële landbouwarsenaal met 9 procent gedaald is ten opzichte van het niveau van 2000. In ontwikkelde landen daarentegen kan het potentiële landbouwareaal misschien wel met 8 procent gestegen zijn ten opzichte van 2000. Dit verschil zit hem er waarschijnlijk in dat ontwikkelde landen in de toekomst juist met meer neerslag te maken gaan krijgen.
 

Watertekorten & Overstromingen
In grote gebieden als Zuid Azië en het noorden van China zouden ongeveer 1.8 miljard mensen rond 2080 te maken kunnen krijgen met watertekorten.

Dit is het directe gevolg van terugtrekkende gletsjers en veranderende neerslagpatronen. Tropische stormen en overstromingen zullen zich ook steeds meer doen laten gelden. Voorspeld wordt dat 332 miljoen mensen hierdoor ontheemd raken in kust- en laaggelegen gebieden in Bangladesh, Vietnam en Egypte.
 

‘Klimaatapartheid’
Opvallend is dat ontwikkelde landen relatief weinig hinder zullen ondervinden van klimaatverandering. Daarom waarschuwt het rapport voor ‘klimaatapartheid’. Zo zal een watertekort in Californië betekenen dat er een nieuw systeem van waterreservoirs en tunnels wordt aangelegd om de vraag naar water op peil te houden, terwijl in Kenia de gevolgen van een geheel andere orde kunnen zijn. Hier kan droogte ertoe leiden dat een waterdragende vrouw nu 10 tot 15 kilometer per dag moet lopen met plastic containers van 20 liter (oftewel 20 kilo). Dit is niet alleen een aanslag op de fysieke gesteldheid van de vrouw, maar kan ook resulteren in gedwongen schoolverzuim van jonge meisjes die als extra kracht ingezet worden om water te halen.

Zwemvest
Bovengeschetste tegenstelling komt volgens de schrijvers van het rapport doordat middelen om zich aan te passen onevenwichtig beschikbaar zijn. Als dwarsstraat haalt het HDR Nederland aan als voorbeeld. Hier beschikt men over een uitgebreid klimaatverdedigingssysteem en een regering die haar bevolking assisteert bij het bouwen van ‘drijvende huizen’. Dit staat in schril contrast met Vietnam, waar de regering enkel zwemlessen en zwemvesten aanbiedt.

“Terwijl de rijken leren om te drijven óp water, leren de armen hoe ze ìn het water moeten drijven”, aldus Aartsbisschop Desmond Tutu van Kaapstad. “Dit creëert een wereld van ‘klimaatapartheid’.”
 

Toch blijft het HDR optimistisch over het aanpassen en matigen van klimaatverandering. Het rapport draagt een aantal suggesties en oplossingen aan en spreekt de hoop uit dat deze aanbevelingen meegenomen worden door regeringsvertegenwoordigers tijdens de klimaattop op Bali begin december.

Enkele van de belangrijkste aanbevelingen zijn:

• De uitstoot van ontwikkelingslanden moet in 2050 met 20 procent verminderd worden vergeleken met het niveau van 1990. De uitstoot van ontwikkelde landen moet met 30 procent verminderd worden in 2020 vergeleken met 1990 en minstens met 80 procent in 2050;

• Er moet een klimaatfonds worden opgericht dat jaarlijks 25 tot 55 miljard dollar aan CO2-neutrale investeringen in ontwikkelingslanden doet.

• Initiatieven met duurzame (koolstof-) energievoorziening waarin de nadruk gelegd wordt op hernieuwbare energie en investering in nieuwe technologieën, zoals het opslaan van CO2, moeten ondersteund worden;

• 86 miljard dollar per jaar, oftewel 0,2 procent van het Bruto Nationaal Product (BNP) van noordelijke landen moet ingezet worden voor het bouwen van klimaatbestendige infrastructuur en het ondersteunen van de veerkracht van arme landen;

• Aanpassing aan klimaatverandering moet geïntegreerd worden met alle plannen om armoede en ongelijkheid te verminderen;

De VS en Australië
De Verenigde Staten (VS) en in mindere mate Australië moeten het in het rapport ontgelden; zij hebben Kyoto niet geratificeerd. Deze landen kiezen voor een vrijwillige aanpak van ondernemingen om CO2 uitstoot te verminderen, maar het rapport stelt vast dat dit niet het gewenste effect heeft opgeleverd, in tegenstelling zelfs. Zo is in de VS de totale uitstoot van CO2 ten opzichte van 1990 met een kwart gestegen. Ook in Australië is de emissie van CO2 gestegen, maar onlangs heeft de nieuw gekozen premier Kevin Rudd aangekondigd spoedig het Kyoto-protocol te ondertekenen.
 

Losbandige consumptiedrift
“Het huidige economische groeimodel en de losbandige consumptiedrift van westerse landen zal de ecologie op de lange termijn ondermijnen,” luidt een van de laatste conclusies van het rapport. Dit zal een van de moeilijkste lessen zijn, aldus de auteurs. “Maar”, stellen zij, “met de juiste hervormingen is het nog niet te laat om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen tot een duurzaam niveau zonder opoffering van het huidige economische groeimodel. Toenemende welvaart en klimaatveiligheid hoeven geen conflicterende doelstellingen zijn.”

UNDP rapport

Oxfam heeft ook een eigen rapport over klimaatverandering en armoede