Hormoonverstorende stoffen zitten in heel veel producten die we dagelijks gebruiken: in de coating van blikjes, in de plastics van magnetronmaaltijden, in schoonmaakmiddelen, cosmetica en speelgoed. Ze hebben heel handige eigenschappen: plastic blijft hard of juist zacht, ze maken vloerbedekking en computers minder brandgevaarlijk en zorgen dat karton niet doorweekt wordt in contact met water.
[tweet_embed]https://twitter.com/ReporterRadio1/status/802187357411770368[/tweet_embed]
In de uitzending van Reporter Radio van zondag 20 november werd duidelijk dat wetenschappers zich grote zorgen maken over effecten van hormoonverstorende chemicaliën op de volksgezondheid. Zondag 27 november ging de tweede uitzending over hoe een lobby van de chemische industrie een Europees verbod op deze stoffen effectief van tafel wist te krijgen. Dat blijkt uit honderden interne EU-documenten. Luister hier de tweede aflevering terug.
OneWorld schrijft al langer over de Brusselse lobby rond hormoonverstorende stoffen. Hier vind je een overzicht van artikelen die we de afgelopen jaren publiceerden.
Reconstructie
De Europese Commissie wilde in 2013 richtlijnen opstellen waarmee chemicaliën verboden moesten worden. Dat proces heeft jarenlange vertraging opgelopen. In juni heeft de Commissie eindelijk de langverwachte regelgeving gepresenteerd. Is er nog wat over van de intenties uit 2013? In Reporter Radio vanavond een reconstructie van hoe deze regelgeving tot stand kwam. Achter de schermen blijkt stevig druk te zijn gezet door de Europese chemische industrie. Ook is er wetenschappelijke twijfel gezaaid.
Er is een forse toename aan kanker, verminderde vruchtbaarheid, autisme en ADHD
Risico's
De Europese Commissie wilde al in 2013 wetenschappelijke richtlijnen opstellen waarmee chemicaliën verboden konden worden. Europa mag bij het opstellen van dit soort regelgeving gebruikmaken van het voorzorgprincipe. Als mens, milieu en natuur gevaar lopen, mogen gevaarlijke stoffen verboden worden, zelfs als de wetenschap nog bezig is met de evaluatie van de risico's. De Europese Commissie wilde dit voorzorgsprincipe toepassen op basis van toenemend wetenschappelijk bewijs over de risico’s van hormoonverstorende chemicaliën. In 2012 noemt de Wereldgezondheidsorganisatie WHO die stoffen een ‘mondiale dreiging’. Er is een forse toename aan kankers, verminderde vruchtbaarheid bij mannen en gedragsproblemen als autisme en ADHD bij kinderen.
Wetenschappers blijken te zijn ingehuurd door chemiesector
Vertraging
Maar het werk aan de richtlijnen door de Europese Commissie heeft jarenlange vertraging opgelopen. Vorig jaar werd de Commissie daarvoor nog door het Europese Hof van Justitie op de vingers getikt. Uit de documenten blijkt dat een lobby van de chemische industrie en pesticidenproducenten, waaronder BASF en Bayer, het proces heeft beïnvloed.
De industrie is bang voor een verbod op honderden chemicaliën. Opvallend is ook dat een grote groep wetenschappers zich in de discussie heeft gemengd. Zij noemen een verbod uit voorzorg ‘onwetenschappelijk’. In plaats van een verbod pleiten zij voor het toelaten van die stoffen, maar dan op een veilige manier. Volgens critici hebben de meeste van deze wetenschappers nauwe banden met de industrie. Sommige blijken te zijn ingehuurd door chemiesector.
Pesticiden
De Brusselse belangenorganisaties van de industrie schrijven tientallen brieven naar ambtenaren van de commissie. Het zijn documenten die Reporter Radio en OneWorld middels de wet openbaarheid van bestuur (WOB) hebben verkregen. Zoals de European Crop Protection Association, frontorganisatie van pesticidenproducenten zoals Bayer en BASF, die in 2013 schrijft: “Beste Duncan Johnston (topambtenaar Europese Commissie), over hormoonverstorende stoffen, de criteria die het milieudepartement nu heeft opgesteld gaan ernstige gevolgen hebben voor tientallen gewasbeschermingsmiddelen in de landbouw met een geschatte marktwaarde van 3 à 4 miljard euro.”
Overstag
De belangengroep van de Europese chemiesector, CEFIC, richt zich in juni 2013 direct tot de Brusselse milieucommissaris Janez Potočnik: “Uw milieudepartement lijkt gefixeerd te zijn geraakt op een specifiek voorstel zonder dat daar op een zinvolle manier consultatie aan vooraf is gegaan. Criteria voor hormoonverstoorders moeten gebaseerd zijn op bewijs en wetenschap en niet op vermoedens en ideologie.”
De Europese chemie wil dat er een onderzoek komt naar de economische gevolgen. Ook het Amerikaanse bedrijfsleven levert deze boodschap af: “Gelet op de sociaal -economische aspecten van de Europese aanbevelingen benadrukken wij de noodzaak tot een kosten- en batenonderzoek.” Nog geen week later gaat de commissie overstag, en geeft de hoogste ambtenaar van de EU, Catherine Day, opdracht tot deze economische studie.
Is het Europese voorzorgsprincipe bestand tegen druk van de chemische industrie?
Voorzorgsprincipe
In juni presenteert de Europese Commissie dan eindelijk de langverwachte regelgeving. Ze zegt daarmee aan te sturen op een streng verbod. Uit interne stukken blijkt dat er tot op het laatste moment druk is uitgeoefend door een groep landen binnen de Wereldhandelsorganisatie. Het voorstel van de Commissie blijkt op belangrijke punten een handreiking richting deze landen. Brussel neemt op korte termijn een definitief besluit. Is het Europese voorzorgsprincipe bestand tegen deze druk?
Daarnaast komende week bij OneWorld een speciale longread over hormoonverstoorders. Wat zijn deze stoffen precies, en waarom zijn ze zo risicovol? En hoe heeft de Europese chemische industrie de politiek beinvloed? Honderden interne documenten tonen de anatomie van een opmerkelijke lobbycampagne.
