In aanloop naar het symposium ´klimaatstemming op 9 juni, over de invloed van klimaatverandering op onze gemoedstoestand, spreekt OneWorld met Evanne Nowak (28). Ze is afgestudeerd in de humanistiek, programmamaker, organisator en een van de sprekers op het symposium. Ze zal daar spreken over psychische en filosofische vraagstukken rond klimaatverandering.
Ervaar je zelf wel eens stress die je kunt relateren aan klimaatverandering?
Nou en of! Bij mij begon het toen ik negen jaar geleden betrokken raakte bij een project van het WNF. Vanaf Spitsbergen gingen we op expeditie: tien dagen op een boot met achttien inspirerende jongeren en wetenschappers. Dat bleek voor mij anders uit te pakken. Ik raakte lamgeslagen om al dat moois te zien dat zou verdwijnen. Toen de kimaattop in Kopenhagen mislukte, kon ik de doemscenario's niet meer verdragen. Ik heb het toen een paar jaar losgelaten en heb me minder bezig gehouden met het klimaat.
Met mijn afstudeeronderzoek heb ik het toch weer opgepakt. Het was best heftig om al die negatieve rapporten te lezen. Zo verbleef ik een tijdje in Mumbai, en terwijl ik daar aan het strand uitkeek over de zee realiseerde ik me opeens: Over vijfitg jaar staat dit onder water. Dan hebben ze hier een mega probleem. Daar kan ik flink cynisch en verdrietig om worden.
Hoe ga je daar dan mee om?
Ik zie het klimaatprobleem als een levenslange opdracht. Je zult er rekening mee moeten houden dat er veel verloren gaat. Er wordt nu eenmaal veel kapot gemaakt en dat kun je niet terugdraaien. Het is nodig om in actie te komen, maar het is ook belangrijk om niet krampachtig alleen maar dat positieve ´yes we can´ gevoel aan te houden. We moeten het gevoel van verlies ook toe laten. Ik probeer natuurlijk ook mijn eigen gedrag aan te passen, maar het gaat echt met vlagen. En het is lastig, ga je bijvoorbeeld vliegen voor je vakantie of niet? Eet je vegetarisch of veganistisch? Wanneer doe je iets wel en wanneer niet? Maar deze persoonlijke keuzes lijken niet wezenlijk iets op te lossen.
Toch voelt het alsof we aan het begin van een kanteling staan in onze houding tegenover de natuur. Vanuit filosofisch oogpunt zou je klimaatverandering ook als interessant zelfonderzoek of een boeiende reis van de mensheid kunnen benaderen. Daarin moet ruimte zijn voor het ´shit, we're f-ed gevoel' maar dan liefst op zo´n manier dat we beter leren beseffen waar we precies waarde aan toekennen en waarom.
Misschien zouden we vaker om het klimaat mogen rouwen. Het kan gevaarlijk zijn om alleen maar positief te denken: dan ga je voorbij aan de inzakmomenten die ieder mens wel eens heeft. Hoop en wanhoop zijn twee kanten van dezelfde medaille. Liefde van en voor de wereld en die pijn die je voelt als de aarde voor je gevoel geweld wordt aan gedaan, zorgen er ook voor dat je extra kunt genieten van wat er nog is.
Foto: Evanne Nowak
Welk debat over het klimaat vind je zelf het meest interessant?
De filosofische aspecten ervan. Tijdens mijn lezing ga ik daar dieper op in: de angst voor klimaatverandering is een interessant onderzoeksterrein. Wat zegt het over mens zijn? Wat betekent het om een goed mens te zijn? Wellicht beseffen we nu beter dat we in essentie heel kwetsbaar zijn, en in een soort existentiële crisis verkeren. Filosofie kan aanvullende antwoorden geven op de psychische vraagstukken die we op het symposium bespreken omdat het ons weerbaarder kan maken voor deze vragen.
Het lastige aan klimaatverandering is dat het over de lange termijn gaat. Veel mensen denken dat het nu nog niet zo ernstig is. Is er dan echt behoefte aan meer informatie over de psychische effecten van klimaatverandering?
Die dreiging die klimaatverandering beheldst, is dan wel subtiel, maar daarom niet minder aanwezig. Veel mensen ervaren misschien een ´unheimlich´ gevoel, een soort constante ruis op de achtergrond. Ook al proberen mensen zichzelf gerust te stellen -´Een paar graden warmer is toch juist lekker´- toch gaat die onzekerheid bij mensen knagen.
Binnen de academische wereld zijn er genoeg termen om deze stress en onrust te beschrijven. Soms kunnen mensen echt doorslaan, je ziet dat bijvoorbeeld wel eens bij activisten. Angst voor klimaatverandering kan symptomen veroorzaken die gelijkenis vertonen met die van een posttraumatische stressstoornis. Zulke kwesties zijn niet alleen theoretisch. In Groningen is bijvoorbeeld net een rechtszaak gevoerd waarin mensen claims indienden wegens mentale schade als gevolg van de aardbevingen. Dit zegt iets over hoe ons klimaatbeleid invloed kan hebben op de psyche.
Voor wie is het symposium bedoeld?
We richten ons op mensen uit geestelijke gezondheidszorg en mensen die willen weten hoe ze zichzelf en hun omgeving het beste kunnen helpen met klimaatstress om te gaan. Dus ook als je zelf misschien niet zoveel stress denkt te ervaren. Er is namelijk nog niet zoveel bekend over hoe je daarop kunt inspringen. Een belangrijke onderliggende gedachte is, dat we hulpverleners serieus willen nemen. En tijdens mijn lezing ga ik in op apathie en waarom het klimaat sommige mensen juist koud laat. Wil je meer mensen bereiken, dan is ook dat interessant.
Er zijn nog plekken vrij voor het symposium op 9 juni. Voor meer info of tickets klik hier of bekijk het Facebook evenement.
