Hier doen we allemaal groen, toch?

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

Bij OneWorld schrijven we over onderwerpen die de wereld beter (moeten) maken. Toch heeft niet elke redacteur zonnepanelen op zijn dak en wordt er op de redactie eten weggegooid. Hoe komt het dat we hier goed weten hoe ‘het moet’, maar ons er lang niet altijd naar gedragen? Sociaalpsycholoog Reint Jan Renes legt het uit.  

Hoe kan het dat we op de redactie ons afval niet scheiden? vroeg ik me af. Dit is toch hét platform voor duurzaamheid? Een rondvraag leverde een aantal interessante en herkenbare reacties op:

“Hier in het gebouw is geen aparte plasticscheiding. Ik heb een tijdje het lunchplasticafval bewaard en in een zak op de fiets meegenomen. Maar op de route van Pakhuis de Zwijger naar mijn huis kom ik pas na een half uur langs een plasticbak. Ik ben een paar keer in de fietsfile gereden met mijn laptoptas, leesvoer en een half wegwaaiende tas met afval, maar heb daar geen gewoonte van gemaakt,” zegt hoofdredacteur Lonneke. "Mijn eigen plastic afval neem ik wel mee naar huis, daarmee praat ik het goed dat ik het heb opgegeven."

“De gevolgen van CO2-uitstoot voel je niet direct, waardoor het moeilijk is om je ernaar te gedragen”, meent Water-redacteur Hidde.

“We scheiden geen afval, maar het tapijt is gemaakt van visnetten uit Thailand en onze tafel is gemaakt van gerecycled hout”, beweert programmamaker Kim.

Reint Jan Renes neemt de antwoorden onder de loep.

“Dat er geen afval wordt gescheiden, heeft  te maken met de moeite die het kost om te bereiken wat je belangrijk vindt.” Renes doet regelmatig onderzoek naar (gezondheid)communicatie en gedragsverandering. “Als je vanaf de redactie ver moet lopen met het afval om het te scheiden en door de harde wind aan ’t IJ waait het ook nog eens weg, dan zal je waarschijnlijk voor het gemak kiezen en het dichtbij weggooien. Dat betekent niet dat je recycling niet belangrijk vindt, maar het staat dan niet goed in verhouding tot wat je er voor over hebt.” 

Moeilijk zichtbaar

Gemak of verleiding wint het dus vaak van ons bewustzijn. Zeker als de uiteindelijke gevolgen van onze negatieve handelingen, zoals klimaatverandering, niet zichtbaar zijn. “Die onzichtbaarheid is een voorbeeld van een sociaal dilemma”, legt Renes uit. “Door korter douchen merk je niet direct dat je minder CO2 uitstoot, alleen dat je eerder de douchecabine uitstapt. Dus zal je uiteindelijk kiezen om te blijven staan. Onze wilskracht om tegen een verleiding in te gaan is dan onvoldoende.”

Mensen praten volgens de sociaalpsycholoog hun ‘foute’ gedrag goed als anderen daar over beginnen. “Veel redacteuren bij OneWorld vinden duurzaamheid belangrijk. Maar als ze bijvoorbeeld geen afval scheiden dan praten ze dat gedrag goed met argumenten als ‘maar we hebben wel een tafel van recyclet hout’ of ‘de onderburen recyclen ook niet’.” Dat versterkt het gevoel dat je je helemaal niet zo slecht gedraagt. “Doordat je goedpraat waarom je geen afval scheidt, is er nog minder reden om het wel te doen. Dat is paradoxaal.”

Maak een schema

Maar hoe kunnen we bij OneWorld zorgen dat we wél ons afval scheiden en netjes wegbrengen? “Spreek met elkaar af dat je het ook echt gaat doen. Het klinkt heel suf, maar een schema helpt”, zegt Renes. “Dat zorgt er voor dat er iemand verantwoordelijk is en dat je diegene erop kunt wijzen als het afval niet is gescheiden of weggebracht. Het probleem is anders van iedereen en daarom van niemand.”

Plezier zoeken we op en pijn willen we vermijden

Hoe verander je dat ongewenste gedrag? Volgens Renes zijn er verschillende manieren om dat te bereiken. “Het belangrijkste is om de optie om het niet te doen, weg te halen. Dat kan in de vorm van een beloning of een straf. Dat klinkt kinderachtig, maar als je het op een volwassen manier doet dan werkt het blijkbaar niet. Mensen moeten de gevolgen voelen, want het gewenste gedrag komt niet uit zichzelf.”

Daarnaast helpen herinneringen. Een briefje op de koelkast bijvoorbeeld? “Ja, alleen valt het briefje na drie keer niet meer op, dus dat moet je constant opnieuw ophangen. Door een nieuwe prikkel, wordt je geweten weer omhoog gehaald en denk je aan het gewenste gedrag.” 

Als je zichtbaar maakt dat jouw gedrag helpt dan geeft dat een positief gevoel. Alleen is duurzaam gedrag moeilijk te meten. Hoe kun je laten zien dat je duurzaam bent? Renes pleit voor een veranderende boodschap. “Het gaat er om dat je  het gedrag uitspreekt dat je wenselijk vindt. Bij jullie is die boodschap misschien nog sterker, want het jullie motto is 'mondiaal denken, groen doen'.”

Verander de norm

Een andere manier om gedrag te veranderen, is door de norm te veranderen. Zo zouden we bij OneWorld als norm kunnen stellen: ‘Wij scheiden op de redactie ons afval.’ Maar dan moeten de redacteuren volgens Renes wel zorgen dat het gewenste gedrag de makkelijkste optie is. Op dit moment staat er alleen een grijze afvalbak in de keuken en een aantal papierbakken naast de bureaus. Er moeten dus meer soorten afvalbakken komen.

En als de redacteuren het afval dan scheiden, maakt het systeem het niet makkelijker. We moeten namelijk nog steeds naar beneden met de kans dat het plastic ‘t IJ in waait. “Het restafval moet je zelf wegbrengen en de rest wordt wel opgehaald, dan wordt het veel makkelijker om te scheiden”, besluit Renes. Tot die tijd moeten we maar op een schema kijken wie daar hier verantwoordelijk voor is. 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons