Bas Eickhout rolt zijn pen door zijn vingers terwijl hij een spervuur aan vragen afschiet. De GroenLinks-politicus is een van de leden van de ‘dieselgate’- onderzoekscommissie, ingesteld door het Europees Parlement in december 2015 om de onderste steen boven te krijgen na onthullingen van sjoemelsoftware bij Volkswagen.
Wat is er precies besproken tijdens een Brusselse ontmoeting in november 2010, wil inquisiteur Eickhout – priemende blik, scherpe toon – weten. Tijdens de vergadering zouden er al aanwijzingen zijn gedeeld van mogelijke fraude met EU-bestuurders. De Commissie zou dus van het sjoemelen hebben geweten. Eickhout stelt de vraag aan Rob Cuelenaere van TNO, het Nederlandse onderzoeksinstituut dat in 2010 in rapporten al schrijft over veel te hoge emissies bij dieselauto’s.
Ik kan mij niet meer herinneren wat er toen is gezegd
Het gaat om het verschil tussen de uitstoot gemeten op de weg en tijdens de EU-toelatingstest. Cuelenaere was erbij in 2010: “Ik kan me niet meer herinneren wat er toen is gezegd’’, antwoordt hij na een korte pauze.
Bas Eickhout. Foto: http://bit.ly/2hMZPGN.
In de wind geslagen
Maar waar zijn geheugen Cuelenaere in de steek laat, bieden notulen van de Brusselse bijeenkomst uitkomst. Het is een document dat met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) door Down To Earth en OneWorld is opgevraagd. De verkregen stukken tonen dat de Europese Commissie al jaren volledig op de hoogte was van de sterk afwijkende emissies van dieselauto’s tijdens de ‘typegoedkeuring’, de officiële EU-toelatingstest. Dat niet alleen, ze bewijzen voor het eerst dat er concreet fraude werd vermoed, en dat oproepen dit te onderzoeken in de wind zijn geslagen.
Volkswagen installeerde software die detecteerde wanneer de toelatingstest plaatsvond
De Europese Commissie heeft na de onthullingen bij Volkswagen altijd beweerd verrast te zijn geweest door de fraude. De verschillen in emissies zouden te maken hebben met een verouderde Europese testprocedure die veel minder vermogen van de auto vraagt dan een gemiddeld ritje op de weg. Maar Volkswagen installeerde in het geheim software in elf miljoen dieselauto’s die kon detecteren wanneer de toelatingstest plaatsvond, om vervolgens de uitstoot van NOx – veroorzaker van smog en een zeer schadelijke stof voor de longen – terug te schroeven. Daardoor werden auto’s goedgekeurd die in werkelijkheid niet aan de milieunormen voldeden.
'Rare motorstrategie'
Tijdens de ontmoeting in november 2010 in Brussel, waar naast Rob Cuelenaere van TNO en ambtenaren van de Europese Commissie, ook vertegenwoordigers van de auto-industrie aanwezig zijn, wordt al duidelijk dat er iets niet pluis is met de emissies van dieselauto’s. De bijeenkomst heeft tot doel om alle partijen te informeren over net afgerond onderzoek van het Joint Research Centre (JRC), het onderzoeksinstituut van de EUCommissie. Het JRC heeft dan met nieuw ontwikkelde apparatuur die in 2007 beschikbaar is gekomen, emissies op de weg gemeten.
Euro 4 en 5 dieselauto’s tonen onder wegcondities een veel hogere uitstoot van NOx
‘Euro 4 en 5 dieselauto’s tonen onder wegcondities een veel hogere uitstoot van NOx – 4 tot 5 keer de toegestane limieten – dan tijdens de typegoedkeuring’, vertelt een onderzoeker van het JRC in de meeting. Euro 4 en 5 zijn de op dat moment geldende EU-normen voor uitstoot, en staan toe dat auto’s ongeveer een kwart gram NOx per kilometer uitstoten. De onderzoeker merkt op dat bij een van de onderzochte auto’s een wel ‘heel rare motorstrategie’ is waargenomen. Dit zou te maken hebben met een afstelling van de motorsoftware om de test te manipuleren: wat in vaktaal een ‘defeat strategy’ wordt genoemd.
Illegale praktijken
Betekent dit dat Brussel vanaf 2010 wist van sjoemelsoftware? Ja, zeggen de critici. Maar de Europese Commissie heeft nog een tweede verdedigingslinie in stelling gebracht: men wist van de software, maar dacht dat deze legaal was. De Europese wet biedt namelijk een uitzondering. Ter voorkoming van schade aan de motor mag software worden gebruikt die emissies manipuleert.
Crespo ontvangt brief waarin wel degelijk illegale praktijken worden gesuggereerd
‘We wisten dat er verschillen waren in uitstoot op de weg en tijdens de test’, zei Daniel Calleja Crespo, voormalig hoofd van het Europese departement voor industrie, tegenover de dieselgatecommissie op 7 april 2016. ‘Maar dat betekent niet dat er sprake was van fraudesoftware.’ Het is opmerkelijk genoeg Daniel Calleja Crespo die meer dan een jaar voor de ontdekkingen bij de Duitse autobouwer Volkswagen, op 19 november 2014 om precies te zijn, een brief ontvangt waarin wel degelijk illegale praktijken met sjoemelsoftware worden gesuggereerd. Dat tonen de vrijgegeven documenten nu.
Daniel Calleja Crepo. Foto: http://bit.ly/2gVdidL.
‘Je bent vast op de hoogte gesteld van een recente studie die niet alleen de vorige bevindingen over Euro 5 bevestigt, maar ook toont dat onder de nieuwe Euro 6-standaard dieselauto’s opnieuw 7 keer de toegestane limieten voor NOx (…) overschrijden’, schrijft Karl Falkenberg, de hoogste ambtenaar van het Europese departement voor milieu, aan Crespo. ‘Sommige auto’s overschrijden maar liefst 20 (!) keer de NOx-norm.’ Het uitroepteken staat in het oorspronkelijke document.
Onbeantwoord
Falkenberg wil dat Crespo onderzoek doet naar het vermoeden dat autofabrikanten ‘technologie die emissies moet terugdringen uitschakelen’, terwijl dit niet nodig is om schade aan de motor te voorkomen. “Deze praktijken zijn naar onze mening niet verenigbaar met wat is toegestaan binnen de wet (…). Een verzoek om dit nader te onderzoeken is tot op heden onbeantwoord gebleven.’’
Wat Falkenberg omschrijft is wat een jaar later bij Volkswagen wordt ontdekt
Op hoog politiek niveau is het onderwerp dan ook al besproken in Brusselse kringen.Wat Falkenberg hier omschrijft is precies wat een jaar later bij Volkswagen zal worden ontdekt. Maar Crespo negeert de suggesties van Falkenberg. Een maand later stuurt hij een brief terug. Daarin geen woord over illegale sjoemelsoftware, of mogelijk onderzoek naar deze praktijken.
Op 12 februari 2013 vindt een onderkoelde briefwisseling plaats tussen Janez Potočnik, eurocommissaris voor milieu, en zijn collegacommissaris voor industrie, verantwoordelijk voor de autosector: Antonio Tajani.
‘Je hebt vast de brief gezien die aan ons beiden is gericht, afkomstig van de Deense milieuminister met betrekking tot de urgente noodzaak (…) om het grote verschil tussen de gecertifi ceerde emissies en wat op de weg wordt gemeten te tackelen’, schrijft Potočnik. ‘In toenemende mate wordt dit probleem geopperd door de lidstaten als de belangrijkste reden waarom zij niet kunnen voldoen aan de limieten voor luchtvervuiling in de EU-wetgeving.’
Er bestaan zorgen dat de prestaties worden aangepast om te voldoen aan de eisen van de testcyclus
Potočnik is getergd. Hij wil actie, maar is afhankelijk van zijn collega wiens gebrek aan daadkracht hij zegt vaak te moeten verdedigen. Potočnik noemt vermoedens van fraude: ‘Er bestaan wijdverbreide zorgen dat de prestaties worden aangepast om te voldoen aan de eisen van de testcyclus.’
Zenuwachtig
Dus waarom heeft Europa alle waarschuwingssignalen genegeerd? Dat zal de dieselgatecommissie van Antonio Tajani willen weten, wanneer hij op 5 september een getuigenis aflegt. De getuigenis van Tajani, van 2010 tot 2014 commissaris voor Industrie, ligt in Brussel erg gevoelig. Tajani is momenteel de vice-voorzitter van het Europees Parlement, en zijn ambities reiken verder. “Antonio Tajani is in de running om Martin Schulz op te volgen als president van het Europees Parlement’’, vertelt Bas Eickhout. “Het maakt zijn eigen partij de EVP erg zenuwachtig. Tajani staat er namelijk gezien zijn rol als eurocommissaris niet goed op.’’ De EVP, de grootste fractie waar ook het CDA bij zit, stemde in december tegen instelling van de onderzoekscommissie.
Dit artikel verscheen eerder in het magazine van OneWorld.
