‘Ik heb honger!’ ‘In Afrika, daar hebben ze honger, jij hebt gewoon trek.’ ‘Dan heb ik trek. Mag ik een snoepje?’ In West-Europa behoort honger goeddeels tot het verleden. Historisch gezien is dat een knappe prestatie. Door de eeuwen heen vormde voedsel de bepalende factor voor het succes van staten.
Mislukte er een oogst, dan was het gelijk hommeles. Machthebbers deden er dan ook alles aan om het volk tevreden te houden. In het Romeinse Rijk – toen het al wat op z’n retour was, dat wel – werd graan zelfs gratis weggegeven. Alles om het gepeupel maar rustig te houden.
Als het volk verzekerd is van voedsel, is de staat verzekerd van welvaart. Vooral na de wereldoorlogen van de 20e eeuw werd voedselzekerheid in Europa de absolute prioriteit. Dit jaar precies vijftig jaar geleden, in 1962, werd in Europa besloten: nooit meer honger. De lidstaten van de Europese Unie besloten dat voedselvoorziening voortaan gemeenschappelijk geregeld zou worden: het Europees Landbouwbeleid (GLB, in het Engels CAP) werd ingesteld.
Door het GLB, hand in hand met de introductie van landbouwmachines en schaalvergroting, werd de landbouwproductie in enkele decennia naar grote hoogte gestuwd. De industrialisatie van de landbouw werd een groot succes: de doelstellingen zijn behaald: in Europa is genoeg, betaalbaar eten.
Het industriële landbouwmodel bracht welvaart, en met deze welvaart veranderde de eetcultuur. Heb je meer te besteden, eet je meer vlees.
De gemiddelde Belg eet in zijn leven 5 koeien en 42 varkens. Voor de productie van 1 kilo rundvlees is 15.500 liter water nodig, voor 1 kilo varkensvlees 5000. Waterschaarste is een van de grote dilemma’s van de 21e eeuw. In China stijgt de consumptie van dierlijke eiwitten jaarlijks met 20%. You do the math.
We bevinden ons opnieuw op een kantelpunt in de geschiedenis. In 2013 wordt het Europees Landbouwbeleid hervormd. De discussie loopt vast op ingewikkelde beleidsdetails. Daarom is het de aanleiding om breder over de toekomst van ons voedsel na te denken. Vijftig jaar geleden lag de oplossing in een top-down beleid. De tijden zijn veranderd; niet alleen zijn er meer monden te voeden. De overvloed van grondstoffen is veranderd in schaarste.
In Seeds of Hunger zegt Bruno Parmentier (director of ESA Agricultural University): ‘De oplossingen voor de problemen van de 20e eeuw zijn uitgewerkt. We hebben voor de gemakkelijke oplossingen gekozen: we gingen meer produceren, met meer; meer land, meer water, meer kunstmest, meer energie. Dat is afgelopen. Alles raakt op.’
Vandaag gaat de videoblog: Farming on Crisis? online in premiere. De Griekse economie kwam door de economische crisis plotseling tot stilstand. Pavlos Georgiadis onderzoekt of de economie weer op gang kan worden gebracht door het platteland. De videoblog is gemaakt door de YFM en het Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt.
Voedselzekerheid heeft in de 21e eeuw een geheel andere betekenis gekregen. Het systeem is totaal onoverzichtelijk geworden. Tijdens de voedselrellen in 2007 waren de wereldwijde voedselreserves teruggelopen tot genoeg eten voor slechts 45 dagen. Carolyn Steel heeft het in haar boek the Hungry City over voedselschijnzekerheid: de winkels in Londen puilen elke dag uit, maar als dat complexe, mondiale logistieke systeem vast zou lopen, zou de stad binnen een week zonder voedsel zitten.
Nog steeds, of eigenlijk weer, is voedselzekerheid een van de uitgangspunten voor het nieuwe GLB. Verontrustend is dat de interdisciplinaire visie op voedsel ontbreekt. De productie wordt niet afgestemd op de vraag, maar is gericht op het behalen van winst.
Overziet iemand het geheel? Consumenten, burgers zouden de controle over hun dagelijks brood terug moeten vragen. Geen landbouwbeleid, maar een voedselbeleid. De Youth Food Movement voert actief campagne voor een beter landbouwbeleid, en presenteerde vorige week haar visie aan Eurocommisaris Ciolos. Denk ook mee over de toekomst van ons voedsel en volg de campagne CAP2013: Food for Change. Zodat Europa ook de komende vijftig jaar kan blijven eten.
Joris Lohman is voorzitter van de Youth Food Movement
