De moeder van Lie Jie Tot heeft oorlellen die voorbij haar schouders reiken. In die oorlellen zitten uitgerekte gaten waar zware ringen in hangen. Krom en breekbaar komt ze aangelopen, met een grote rotanhoed op. Handen snellen haar tegemoet om het stijve oude lijf het trapje van de veranda op te helpen. Er kan geen woord of glimlachje af. Als ze eindelijk op de veranda zit, zet haar zoon haar een zondags hoedje op, pakt er zelf ook, en gaat in kleermakerszit naast haar zitten. Zo, klaar voor de foto. Madame poseert als een ongenaakbare ‘hard to get’ diva.
Lie, zo noemen we hem maar, heeft het dus niet van vreemden. Ook van hem druipt de voornaamheid af. Lie is de informele leider van het Dayakdorp Benhes. Men voorspelt hem een grote toekomst in de Dayak-gemeenschap. Hij heeft met het houtbedrijf PT Narkata Rimba onderhandeld over financiële compensatie voor het kappen in het oerwoud van Oost-Kalimantan. De Dayak vormen de inheemse bevolking van Borneo, en hebben daarom een wettelijk vastgelegd communaal recht op het land dat zij als eersten bewoonden. Zelfs al ligt Benhes 60 lange kilometers over hobbelige wegen van de bosconcessie af. Elk bedrijf dat activiteiten in het voormalige Dayak-gebied wil ontplooien, moet met geld over de brug komen om conflicten te voorkomen. Houtkapbedrijven betalen jaarlijks minimaal 3300 rupiah (iets meer dan een kwartje) voor elke kubieke meter hout die ze uit het bos halen aan de plaatselijke bevolking. Na soepele onderhandelingen kwamen Lie en het FSC-gecertificeerde Narkata Rimba al snel uit op het tienvoudige daarvan: 2,5 euro. Het bedrijf kapt jaarlijks 37.500 kuub hout, en betaalt dus meer dan 90.000 euro.
In Benhes wordt tweederde cash uitbetaald aan de 600 huishoudens, eenderde gaat naar gemeenschappelijke voorzieningen, zoals een weg, bruggetjes, een school. Lie Jie Tot, dat volgens onze tolk ‘tijger’ betekent, is dan ook dik tevreden met het kapbedrijf. Hij geeft een voorbeeld. ‘Vroeger waren we 4 uur onderweg naar het volgende dorp, tegenwoordig doen we er 15 minuten tot een halfuur over. Dat stelt onze kinderen in staat door te leren.’ Inmiddels volgen 4 dorpskinderen een universitaire opleiding, of hebben die afgerond.
FSC kent het Free Prior and Informed Consent: een lokale gemeenschap van de inheemse bevolking moet in alle vrijheid uitdrukkelijk toestemming verlenen voor kapactiviteiten in hun gebied. Heeft Narkata Rimba dat gedaan? Het antwoord op die vraag is onbevredigend: de regering verleent die toestemming, niet wij.
Pas met een sigaretje ontspant de moeder van Lie Jie Tot een beetje. Als we bijna weg gaan zet ze zelfs haar malle hoedje af, en zien we haar een beetje mens worden. Misschien wel opgelucht dat die zwetende blanken opsodemieteren.
Foto: Bas Jongerius
