De cookstove die Ruben Walker (30) voor de allerarmsten der aarde produceert, hield hem ook warm in zijn Amsterdamse appartement. Half uurtje het campinggasje-de-luxe laten branden op pellets, samengeperste houtkorrels, en zijn woonkamer was urenlang vier graden warmer. Er komt ook nogal wat hitte uit de geavanceerde eenpitter. “5kW aan energie, dat is vergelijkbaar met zo’n grote dubbele ring op een professioneel gasfornuis. De meeste mensen in Nederland hebben thuis niet zo’n krachtige pit.”
Het bedrijf van Ruben en zijn vader, Stephen Walker, heet African Clean Energy (ACE) en hun cookstove kan het leven van miljoenen mensen veranderen, zegt Ruben. Nu produceert zijn fabriek in Lesotho zo’n 200 cookstoves per dag, maar als grote hobbels als distributie en financiering genomen worden, dan kunnen dat er duizenden worden per dag, in verschillende fabrieken.
Soepel somt Ruben de ellende op die veroorzaakt wordt door de manier waarop veel armen nu koken, binnen op open vuur met veel rook. Longaandoeningen en oogziekten met vroegtijdige sterfte als gevolg, met name onder vrouwen en kinderen. Om aan hout te komen zijn vrouwen vaak een dag of langer onderweg, ‘zo kom je natuurlijk nooit uit de armoede’, en bovendien leidt het tot ontbossing. Is er geen hout, dan wordt er bijvoorbeeld op paraffine gestookt. Dat is duur, ‘een arm gezin geeft een kwart van het inkomen uit aan brandstof’. Bovendien is paraffine extreem brandgevaarlijk. “In Zuid-Afrika komen zo’n drieduizend mensen per jaar om door shack-fires,” zegt Ruben.
De Walkers richtten het bedrijf in 2011 op, precies op het juiste moment. De internationale helpende gemeenschap heeft zich vol op de cookstoves gestort als oplossing voor alle eerder genoemde problemen, plus het probleem van CO2-uitstoot. In 2010 werd de Global Alliance for Clean Cookstoves opgericht, met Hillary Clinton als initiatiefnemer. De belangrijkste doelstelling van de groep: voor 2020 100 miljoen (!) huishoudens aan zo’n schoon brandertje krijgen. De totale markt: 560.000.000 huishoudens. Kanttekening: naar grote bedragen om uit te delen moet de Alliance zelf ook op zoek. “Ik geloof dat ze nu op drie miljoen cookstoves zitten, dus er moet nu wel een beetje schot komen in de zaak willen ze die honderd miljoen halen,” zegt Ruben, die regelmatig bij conferenties van de Alliance is. Aan gratis uitdelen gaat de NGO overigens niet doen, het doel moet behaald worden door de hobbels voor gewone marktwerking weg te nemen.
African Clean Energy gelooft ook niet in gratis uitdelen. Maar ook niet in heel rijk worden over de ruggen van armen. “Wij geloven in responsible capitalism,” zegt Ruben. Het bedrijf moet gezond zijn en winst maken, ‘maar ons doel is om de prijs zo laag mogelijk te houden zodat de cookstove voor zoveel mogelijk mensen bereikbaar is’. “Ons belangrijkste doel blijft: het verschrikkelijke probleem oplossen van het koken op open vuur.”
En daarbij kan ACE hulp, vooral in de vorm van investeringen, goed gebruiken. Het product is in orde, ‘iedereen die hem ziet, wil hem hebben’. Om een ketel water aan de kook te krijgen is 65% – 85% minder hout nodig dan als je stookt op open vuur. Kort na oprichting van de fabriek hadden ze al 25.000 stuks verkocht, met de productie ervan hopen ze binnenkort klaar te zijn. Maar distributie en voorfinanciering zijn de grootste problemen. “Ondernemers in Nederland klagen dat zakendoen hier zo lastig is. Moet je in Afrika beginnen. Alleen een container over de grens krijgen is al een hele missie,” zegt Ruben. En tussenhandelaren of distributeurs die grote partijen willen afnemen, kunnen vaak niet van te voren betalen. Ze willen de rekening pas voldoen als de cookstoves verkocht zijn. ACE heeft ook niet genoeg middelen om grote partijen voor te schieten. “Gelukkig is het een sexy onderwerp, cookstoves,” zegt Ruben. Hij vertrouwt er op dit jaar een paar flinke investeerders te vinden die groei mogelijk maken.
Een product slijten aan de allerarmsten is ook niet makkelijk. Want ook al kost een cookstove maar 72 US dollar, en is dat geld snel terug verdiend als het gezin daarvoor op de dure paraffine stookte, voor armen is dat een bedrag dat ze nooit in een keer op kunnen hoesten. “Daarom zijn we bezig een microfinancieringssysteem op te zetten, zodat een gezin in termijnen kan betalen en niet in handen hoeft te vallen van loan sharks die soms wel 40% rente per maand vragen.” Nog een manier om de cookstove betaalbaar te maken voor armen zijn carbon credits. De mensen die switchen van het oude systeem van koken met heel veel uitstoot naar een vele malen schonere cookstove, besparen zoveel CO2-uitstoot dat er carbon credits mee verdiend kunnen worden. Die credits kunnen vervolgens verkocht worden, aan bijvoorbeeld een fabriek in Nederland die uitstoot moet compenseren. Dat de cookstoves van ACE in aanmerking komen voor credits heeft Ruben al geregeld. Degene die op de cookstove gaat koken kan maar liefst twintig jaar credits verdienen. “Wat we overwegen is om de cookstove onder de prijs verkopen,” zegt Ruben. “De eerste credits gaan dan naar ACE, tot dat de gewone verkoopprijs is bereikt. Daarna zijn de credits voor het gezin en kunnen ze er dus wat aan verdienen.” Om de strenge controle op carbon credits mogelijk te maken willen de Walkers de kachels per buurt verkopen. “Door die geografische concentratie kunnen we lokaal mensen inhuren die onderhoud plegen aan de kacheltjes en tegelijkertijd alle informatie verzamelen die nodig is voor de carbon credits.
Klinkt als een goede businesscase. Maar ACE is niet de enige speler in de markt van cookstoves. “Die van ons is wat duurder, maar ook veel beter. Er zijn twee, drie anderen die ook zover zijn als wij qua techniek, productie en distributie.” De cookstove die ACE maakt is ontworpen door Philips, ACE heeft nu een licentie en Philips overziet de distributie. Mocht het ACE lukken om een van de grote spelers te worden die over een paar jaar over zijn in de cookstove-race, dan voorziet Ruben dat de lokale organisatie in wijken nog meer oplevert. “Dan hebben wij heel nauw contact me de Base of the Pyramid, de allerarmsten. Dat is heel bijzonder. Daarmee kun je ook andere producten bij die doelgroep krijgen. Bijvoorbeeld waterzuiveraars.” Of dat niet richting onethisch gaat, handelsreizigers langs sturen bij de allerarmsten? “Nee,” antwoordt Ruben stellig. “Het zijn net mensen hoor, die armen. Het zijn ook kritische consumenten.”
