Senegalese hiphop als medicijn tegen radicalisering

In de Senegalese hoofdstad Dakar weten de jongerenwerkers het zeker: hiphop is het alternatief voor de radicale Islam. Rapartiesten en jongerencentra gebruiken de muziek om kansarme jongeren uit de banlieus bewust te maken van radicalisering. De Nederlandse stichting Voice4Thought organiseerde, om de jeugdcentra te steunen, afgelopen weekend een hiphopfestival tegen radicalisering.

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee
Een baseball cap schuin op het hoofd, een baggy broek en sneakers; je zou nauwelijks denken dat deze mannen ooit affiniteit hadden met de radicale Islam. Toch hebben Assane Mbaye (34) en Youssou Ndiaye (30) geflirt met radicalisering. Het enige dat nu nog herinnert aan hun leven voor de hiphop, zijn de littekens in het gezicht van Ndiaye. Hoe hij eraan komt? “Ik woonde op straat, het leven is daar hard.” Beide rappers staan nu op het podium tijdens het Voice4Thought festival.

Mbaye en Ndiaye horen bij de eerste artiesten die rapper Malal Talla onder zijn hoede nam in zijn G Hip Hop jongerencentrum in Guédiawaye, een buitenwijk van Dakar. Sindsdien heeft Talla met zijn team tientallen kansarme jongvolwassenen begeleid en een opleiding gegeven in onder andere rap, dj’en, dans en graffitikunst.

Goed burgerschap

Talla, beter bekend onder zijn artiestennaam “Fou Malade”, wordt door veel jongeren op handen gedragen. Hij is een van de belangrijke figuren binnen de gezaghebbende burgerbeweging Y’en a marre (vrij vertaald: ‘We zijn het zat’), een groep die in Senegal fungeert als een kritische waakhond van de samenleving. Tijdens de presidentsverkiezingen van 2012 speelden ze een belangrijke rol in het verzet tegen de kandidatuur van voormalig president Abdoulay Wade, die een onwettige derde termijn ambieerde. Met hulp van Y’en a marre verloor Wade die verkiezingen aan de huidige president Macky Sall. Sindsdien kaart de beweging allerlei misstanden aan en proberen zij de samenleving vooruit te helpen.

Volgens Talla is hiphop een ideaal middel om te voorkomen dat jongeren radicaliseren. “Hiphop is een sociale beweging die iedereen accepteert. Het staat boven etnische, religieuze en ideologische grenzen. Hiphop verenigt, dat maakt is het zo interessant. Het is een locomotief voor goed burgerschap.”

Uitlaatklep voor frustraties

Ook Mirjam de Bruijn, professor Afrikaanse antropologie aan de Universiteit Leiden en medeorganisator van het festival, vertelt in het jongerencentrum van Guédiawaye dat ze gelooft dat hiphop radicalisering tegen kan gaan. Ze is oprichter van de stichting Voice4Thought, die gemarginaliseerde groepen een stem tracht te geven in het publieke debat. “Hiphop leert je op een andere manier met boosheid om te gaan. Als je in de buitenwijken van Dakar met de jongeren praat, hoor je natuurlijk dat ze kwaad zijn. Zij zien grote auto’s, terwijl ze zelf moeten sappelen om genoeg te kunnen eten. Uiteindelijk ligt die boosheid aan de basis van veel radicalisering en als je de jongeren de kans geeft om er iets over te zeggen in hun muziek, lucht dat in ieder geval enorm op.”

Op het festival zijn naast optredens ook workshops georganiseerd waarbij de gemeenschap een centrale rol speelt. Verschillende teams van rappers trekken de wijken in om met jongeren te praten. Aan de hand van die gesprekken maken ze samen een raptekst, waarin vaak hun liefde voor de wijk met al haar problemen naar voren komt. Op het festivalterrein schrijven jongeren teksten, om die vervolgens als rap voor te dragen aan het publiek. Daarnaast zijn er groepsdiscussies over radicalisme met sociaal geëngageerde rappers uit West-Afrika, maar ook met jihadismedeskundigen.

“Geloofwaardige dreiging”

Anders dan veel andere landen in de regio is Senegal tot nu toe gevrijwaard van jihadistische aanslagen. Hoewel de bevolking voor meer dan 90 procent uit moslims bestaat, hangen veruit de meeste Senegalezen een tolerante vorm van de islam aan. Toch heeft dit buurland van Mali wel degelijk te maken met radicale moslims die de wapens willen oppakken. Begin vorig jaar heeft het leger tijdens een massale anti-terreuractie in 500 mensen gearresteerd. Ook is er op dit moment een verhoogde oplettendheid van politie en leger nadat de Amerikaanse ambassade waarschuwde voor de ‘geloofwaardige dreiging’ van een aanslag in Dakar.

Begin vorig jaar heeft het leger tijdens een massale anti-terreuractie in 500 mensen gearresteerd

Volgens de Nederlandse ambassade in Senegal baart de aantrekkingskracht van gewelddadig extremisme in de hele Sahel zorgen. “Met alleen repressieve maatregelen komen we er niet. Om beter te begrijpen waarom jongeren radicaliseren en daarover met hen in gesprek te kunnen gaan, financiert het ministerie van Buitenlandse Zaken dit festival,” aldus ambassadeur Theo Peters. Daarvoor stelt het ministerie een budget beschikbaar dat zich onder andere richt op het wegnemen van de voedingsbodem voor gewelddadig extremisme.

“Radicalisering gaat om meer dan alleen de islam”

Concrete resultaten van het festival kan De Bruijn niet geven. “Aan statistieken hebben we helemaal niks. Een evenement als dit produceert geen cijfers, maar foto’s en filmbeelden van jongeren die vertellen over radicalisering in hun wijk.” Met dat materiaal wil ze Buitenlandse Zaken de menselijke kant van de problematiek laten zien. Naderhand moet met duidelijke aanbevelingen komen voor de ambassade.

Die aanbevelingen zullen vooral gericht zijn op de leefomstandigheden in de buitenwijken en het serieus nemen van de jongeren als gesprekspartner. Volgens Talla is islamitische radicalisering niet los te zien van “andere vormen van radicalisering” die voortvloeien uit armoede en marginalisering. “Hier zijn veel jonge mensen op een bootje gestapt naar Europa, of ze worden lid van een criminele bende. Dat zijn ook vormen van radicalisme.”

Frustraties wegnemen

De ambassade deelt deze analyse, laat Theo Peters weten. “Veel van de problemen in de banlieus hebben dezelfde grondoorzaken. De leefomstandigheden moeten er verbeteren om de voedingsbodem voor radicalisering weg te nemen. Criminaliteit in wijken terugdringen doordat minder mensen zich bij jeugdbendes aansluiten, draagt daaraan bij. Een groot deel van de jongeren radicaliseert immers niet vanuit hun toewijding voor de islam, maar uit frustratie.”

Dat kan rapper 76 Sosante Sezzz beamen. Zijn frustraties en het uitzichtloze bestaan maakten dat hij kookte van binnen. Tijdens het optreden op het festival rekent hij af met zijn verleden. Het publiek zingt en springt met de muziek mee. “Natuurlijk,” zegt één van de toeschouwers, “ze weten dat hij een zwaar leven heeft gehad. Hij kent de problemen echt en hij heeft ze overwonnen.”

Youssou Ndiaye: “Ik snap dat jongeren hier radicaliseren”

“Toen ik acht jaar oud was, belandde ik op straat. Daar heb ik ook de bijnaam ‘Sosante Sezzz’ gekregen. Het is hier niet gek dat je radicale ideeën krijgt, want de regering doet niks voor je. Het enige wat ze met straatjongeren doen, is ze opsluiten in de gevangenis.

Ik zie het leven als een straat en die heeft me uiteindelijk naar het G Hip Hop centrum geleid. Ik houd van hiphop en heb bewondering voor de oprichter Fou Malade (Malal Talla). Ik was 22 toen ik er kwam, het centrum bestond net. Samen met Malal heb ik aan de uitbreiding mogen werken en ik leerde beter rappen. Nu kan ik mijn huur betalen van mijn muziek en het werk dat ik hier doe.

Hier lezen jongeren geen kranten en luisteren ze niet naar het nieuws. Het enige dat ze horen is rapmuziek. Daarom is het belangrijk dat ik in mijn teksten vertel waarom het niet goed voor ze is om te radicaliseren of de oversteek naar Europa te wagen. Zo’n oversteek is gevaarlijk, onzeker, en kost heel veel geld dat je beter in je eigen land kunt investeren.”

Assane Mbaye: “Voor mij kwam de hiphop net op tijd”

“Mijn artiestennaam ‘Renou Rapbi’ staat voor de wortels van de Senegalese hiphop. Voordat ik bij G Hip Hop kwam verkocht ik brood op straat. Ik ben erg blij dat ik hier jaren geleden ben binnengestapt. Als ik hiphop niet had, was ik nu een heel ander persoon.

Voor mij kwam dit hiphipcentrum net op tijd: veel vrienden waren ten prooi gevallen aan radicalisering of hebben geprobeerd naar Europa af te reizen. Dankzij hiphop kan ik nu de boodschap overbrengen dat er andere oplossingen zijn en dat je radicalisme moet bestrijden.

Hiphopartiesten krijgen hier veel respect. De jongeren luisteren naar me als ik vertel dat ze hun land vreedzaam moeten beschermen. Om je stem te laten horen aan de regering moeten de mensen zich organiseren en verenigen.”

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons