“Natuurlijk zijn de bezuinigingen pijnlijk ─ ik draai er niet omheen”, zei minister Lilianne Ploumen (PvdA) zaterdagochtend voor een afgeladen Paradiso tijdens de aftrap van de Afrikadag. “En ja, we moeten zonder kaasschaaf bezuinigen, maar dat doen we zorgvuldig. Het heeft geen zin om daar na vandaag nog heel lang bij stil te staan. Minder geld, even veel resultaat: daar streef ik naar.” Van tevoren gonsde het al op Twitter: welke aanknopingspunten voor haar koers zou zij geven in haar eerste grote, publieke speech sinds haar aantreden twee weken geleden?
Vlo in de woestijn
Ploumen toonde zich een betrokken minister, die de mensen voor wie ze het doet niet uit het oog verliest. “Wij hebben de mogelijkheden om kinderen in Somalië, vrouwen in Ethiopië en boeren in Ethiopië kansen te bieden. Dus eigenlijk ben ik de minister van Kansen en Mogelijkheden.” Ploumen wees daarbij op een armband, gekregen tijdens een reis door Ethiopië en vervolgens ‘nooit meer afgedaan’, die haar zal herinneren aan haar voornemen. Want dat kan in het gedrang komen als zij bezig is met die andere component van haar functie: buitenlandse handel. Ja, haar reis naar Turkije samen met Mark Rutte was een handelsmissie. Maar ze heeft daar ook de kwestie van kinderarbeid in de hazelnootpluk aan de orde gesteld. “Handel en solidariteit vullen elkaar aan.” Zonder eerlijke handel geen duurzame groei. “De boeren in Mozambique verdienen handel in plaats van hulp.” De mondiale problemen kun je alleen in samenhang bekijken, aldus de minister, die daaraan toevoegde: “Ik ben de eerste minister in de geschiedenis die dat ook echt gaat doen. Jarenlang had iedereen de mond vol van coherentie, maar gebeurde er weinig. Dit kabinet durft wel een nieuwe weg in te slaan.” Ploumen is voornemens om daarbij samen te werken met maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven: “Alleen zijn we een vlo in de woestijn, samen een luis in de pels.” Wie er bij die integrale samenwerking dan nog bij wie een luis in de pels is, dat bleef onduidelijk.
Boze mails
Diederik Samsom mocht dan wel afwezig zijn op de Afrikadag, zijn uitspraak in de Volkskrant die ochtend (‘Massa’s boze mails [over de bezuinigingen]…maar over ontwikkelingssamenwerking: nul’ ) resoneerde door de gangen van De Balie, Paradiso en het Barlaeus. Ploumen denkt dat juist de combinatie hulp en handel het draagvlak voor ontwikkelingssamenwerking zal vergroten, zoals ze aangaf tijdens een mini-persconferentie later op de dag. “Ik hoop dat aan het einde van mijn ambtsperiode heel Nederland vindt dat er geen euro meer van het budget af mag. Want dan wil ik hebben laten zien dat het geld goed besteed wordt.” Wat volgens Ploumen overigens niet moet resulteren in nog meer evaluatiedwang. “We moeten de controletoren efficiënter opbouwen.”
Lastig onderwerp
Over het slagen van haar andere speerpunt, coherentie, was ze wat minder stellig, ondanks de door haar geprezen eensgezindheid in het kabinet: “We moeten niet doen of coherentie makkelijk is. Het zal zeker tot debatten leiden in de ministerraad en de Kamer. Ik ga ervan uit dat ik veel tijd zal doorbrengen aan onderhandelingstafels. Het is een lastig onderwerp, zowel in Nederland als daarbuiten.” Ploumen hoopt een bondgenoot te vinden in staatssecretaris Frans Weekers van Financiën, onder andere als het gaat om het opzetten van belastingsystemen in ontwikkelingslanden. “Dat hebben we al besproken.”
Ongeduld
En dan de hamvraag, hoe de bezuinigingen vorm gaan krijgen. Daarover hield Ploumen een slag om de arm. De bestaande prioriteiten, zoals vastgelegd in het regeerakkoord, zullen in elk geval niet gewijzigd worden. Verder wilde ze nog geen contouren van haar beleid schetsen. “Ik begrijp het ongeduld in de zaal heel goed, maar we gaan de komende maanden bekijken hoe we het geld effectief gaan inzetten. Verwacht tijdens de begrotingsbehandeling in december nog niet de uitwerking die men horen wil. We hebben tijd nodig, want je kunt het maar één keer goed doen.”
