Lokale gidsen zonder telefoon en dorpsbewoners die geen idee hebben wat westerse toeristen doen in hun tuin. De Wageningse onderzoeker René van der Duim komt het allemaal tegen. “Toerisme kan een belangrijke inkomstenbron zijn. Maar verwacht niet dat het vanzelf wel lukt.”
Door Esther Bakker
Een leuke vakantie en persoonlijke betrokkenheid. Daarmee starten veel toerismeprojecten in ontwikkelingslanden. “Dat is begrijpelijk”, zegt René van der Duim, professor Toerisme en Duurzame Ontwikkeling in Wageningen. “Maar mensen onderschatten hoe ontzettend moeilijk het is. Het lukt alleen als er ook een langetermijnplan is, tenzij je veel geluk hebt.”
Volgens Van der Duim moet een project aan een aantal basisvoorwaarden voldoen. Ten eerste moet er een goede infrastructuur zijn. Denk niet alleen aan wegen, maar ook aan een telefoon- en internetverbinding om met touroperators en klanten te communiceren.“Uit recent onderzoek blijkt dat een kwart van de kleinschalige toeristische projecten geen e-mail of telefoon hebben of die niet gebruiken”, aldus Van der Duim.
Gewoon business
Daarnaast is het ook van groot belang dat het project bedrijfsmatig wordt opgezet. “Bij veel projecten van burgers ontbreekt een businessplan. In Nederland is dat het begin van elke onderneming. Toerisme is gewoon een business, dat vraagt professionaliteit. Gek dat je van mensen in een Afrikaans dorpje in the middle of nowhere verwacht dat het ze zonder ervaring en uitgewerkt plan toch wel lukt.”
Ook gaan veel projecten mis omdat er geen rekening wordt gehouden met de machtsverhouding binnen het dorp. “Soms is de chief alleen formeel de baas en heeft hij eigenlijk weinig te zeggen. Of je laat vrouwen het toerisme managen en passeert daarbij hun echtgenoten. Je moet precies weten wie wat te zeggen heeft in het dorp en hoe eigendom verdeeld is. Jouw organisatie moet aansluiten bij de verhoudingen binnen het dorp.”
“Het gaat ook mis als toeristen belaagd worden door groepen joelende kinderen, of als mensen om geld bedelen”, vertelt Van der Duim. Dat gebeurt als bewoners niet begrijpen wat toeristen komen zoeken in hun dorp. “Die westerse mensen rijden zomaar het dorp binnen en gaan overal foto’s van nemen! De dorpsbewoners moet echt goed uitgelegd worden wat toerisme betekent. Ook de gewoonten van bezoekers moeten duidelijk zijn: toeristen willen graag eten met bestek en hebben wc-papier nodig.”
Toeristen en natuur
Van der Duim adviseert bovendien toerisme enkel als additionele inkomstenbron voor een heel dorp te zien. “De bewoners kunnen souvenirs maken, voorstellingen geven of aanvullende diensten voor een naburige lodge leveren. De dorpelingen kunnen wel potjes honing of andere lokale producten verkopen. Alléén toerisme is een te groot risico. Bij een economische crisis in het Westen of bij veiligheidsproblemen in de regio kan het toerisme snel teruglopen. Dan moet je wel ergens op kunnen terugvallen. Een goed voorbeeld is Mali, daar ligt het toerisme compleet stil.”
Volgens Van der Duim is het belangrijk dat eenpitters samenwerken met private ondernemers of organisaties die goed zijn ingevoerd in de regio. “Iedereen moet doen waar hij goed in is. Reisorganisaties, touroperators, lodges en hotels zijn goed in toerisme. Daarin moet je niet opnieuw het wiel uitvinden.” Van der Duim adviseert samenwerking te zoeken bij natuurbeschermers in de omgeving: “Vaak hebben die dezelfde belangen. Zij willen toeristen aantrekken om zo de natuur te beschermen. Een mooie combinatie, met meer kans op succes.”
Club Tropicana opzetten?
5 tips
1. Kijk of de infrastructuur voldoende is. Een toerismeproject kan niet zonder goede wegen, telefoons en internet. Toeristen in ontwikkelingslanden leggen vaak standaardroutes af. Zorg dat het project in de buurt ligt.
2. Werk samen met hotels en reisorganisaties. Zij hebben ervaring met toerisme. Ga niet opnieuw het wiel uitvinden.
3. Weet hoe de macht en eigendommen in een gemeenschap zijn verdeeld. Zorg dat je project aansluit bij de bestaande verhoudingen.
4. Maak een bedrijfsplan. Verwacht niet van dorpsbewoners zonder ervaring dat het ze toch wel lukt.
5. Gebruik toerisme alleen als aanvullende inkomstenbron. Afhankelijkheid van toerisme maakt een dorp kwetsbaar bij een economische crisis of veiligheidsproblemen.
