Wat dragen kleinschalige projecten bij aan armoedebestrijding in ontwikkelingslanden? Over die vraag heeft iedereen wel een mening, maar daadwerkelijk onderzoek naar het resultaat van particuliere initiatieven is schaars. Een recente studie in opdracht van Impulsis, de frontoffice van ICCO, Edukans en Kerk in Actie, brengt ons een stapje dichterbij [1].
Impulsis steunt onder meer onderwijsprojecten van particuliere initiatieven. De organisatie was benieuwd in hoeverre deze projecten bijdragen aan de toegang tot onderwijs, het verminderen van schooluitval en het verbeteren van de onderwijskwaliteit. Afgelopen jaar werden projecten van 17 lokale partnerorganisaties in Kenia, Uganda en Peru onder het vergrootglas gelegd.
Eerst het goede nieuws. De onderzochte projecten leverden zonder uitzondering een bijdrage aan beter onderwijs. Die bijdrage strekte verder dan zichtbare resultaten, zoals de bouw van lokalen en het verstrekken van lesmateriaal. Meer kinderen uit gemarginaliseerde families gingen naar school, minder kinderen bleven zitten en meer eindejaars haalden hun examen. In een aantal projecten bespeurden de onderzoekers een toename van het zelfvertrouwen van de kinderen. Ook de kwaliteit van het onderwijs verbeterde, vooral door het trainen van onderwijzers. Studenten aan vakopleidingen hadden bovendien een betere startpositie op de arbeidsmarkt.
De onderzoekers kraakten echter ook kritische noten. Ze ontdekten dat er nauwelijks sprake was van systematische monitoring en evaluatie. Zo had geen enkele partnerorganisatie in Kenia cijfers over schoolverlaters en het slagingspercentage van scholieren. De onderzoekers moesten het doen met case studies en gesprekken met onderwijzers, ouders en kinderen. Het ‘bewijs’ voor de effectiviteit bleef daardoor anekdotisch en beschrijvend van aard.
Ook de duurzaamheid van de projecten was volgens de onderzoekers een punt van zorg. In veel gevallen was het niet duidelijk hoe de projecten zouden worden voortgezet na het stopzetten van de externe financiering. Partnerorganisaties misten de capaciteit om zelf fondsen te werven, of om te lobbyen bij de eigen overheid voor de betaling van onderhoud, salarissen en vervanging van schoolboeken.
De onderzoekers vrezen dat het gebrek aan systematische evaluaties op den duur de legitimiteit van de projecten ondermijnt. En dat is jammer, zo schrijven zij, want wanneer je goed kijkt, dan zie je de resultaten wel degelijk. Een van de belangrijkste aanbeveling voor particuliere initiatieven is dan ook om meer te investeren in monitoren, evalueren en leren. Particuliere initiatieven zouden bovendien meer moeten investeren in het ondersteunen van hun partner. Niet alleen via geld voor het project, maar ook door te fungeren als klankbord of door partners te helpen met zoeken naar alternatieve fondsen.
De deelnemende stichtingen noemen het onderzoek leerzaam en zeggen met de resultaten aan de slag te gaan. Tijdens het onderzoeksproces zelf werd daar al een belangrijk aanzet toe gegeven: in Kenia, Uganda en Peru bespraken 48 lokale partners van Impulsis en Edukans en 13 andere organisaties de deelresultaten met elkaar. De belangrijkste conclusie is dat zij meer aandacht willen besteden aan capaciteitsopbouw en netwerken. In Nederland werd de rapportage van deze bijeenkomsten gedeeld met 26 onderwijspartners van Impulsis. In samenwerking met Impulsis willen zij onder meer werken aan het uitwisselen van ervaringen, het reflecteren op het werk en het bevorderen van lokale fondsenwerving. Impulsis gaat op zijn beurt, via Local Expertise Centres van Edukans, meer investeren in kennis en scholing van Zuidelijke partners.
Het rapport Citizen’s imagination in action is te downloaden via http://www.impulsis.nl/kenniscentrum/naslagwerk/publicaties
[1] Fons van den Velden, Context, international cooperation: Citizen’s imagination in action; External evaluation Impulsis Civil Society Initiatives on Education, Utrecht November 2011
