Afgelopen vrijdag werd de Zuid-Sudanese hoofdstad Juba opgeschrikt door geweerschoten bij het parlementsgebouw. Op dat moment gaven president Kiir en vicepresident Machar een persconferentie over de gevechten tussen Kiir’s soldaten (Dinka) en aanhangers van Machar (Nuer) eerder die dag. Beiden meldden dat ze niet wisten wie het ‘vuur had aangestoken’.
Salva Kiir, president van Zuid-Sudan. Foto: Wikimedia
Ondanks vermeende pogingen van beide leiders om het geweld een halt toe te roepen, escaleerde de situatie afgelopen weekend verder. De gevechten breidden zich uit naar andere delen van Juba. Op zaterdag, onafhankelijkheidsdag, leek de rust te zijn teruggekeerd, maar ’s avonds werd er opnieuw zwaar gevochten tussen de troepen van Kiir en Machar.
Zondag spraken VN-waarnemers en journalisten ter plekke over hevige gevechten waarbij onder andere legertanks, helikopters, granaten en zwaar geschut worden ingezet. Duizenden mensen zijn op de vlucht geslagen en zoeken naar een veilig onderkomen bij een van de VN-bases in en rondom de hoofdstad. Het blijft onduidelijk of de leiders controle hebben over hun troepen.
Achtergrond geweld
Ondanks het in 2015 getekende vredesakkoord is de spanning in Zuid-Sudan al weken om te snijden. In april keerde Machar met zijn soldaten terug in Juba waar hij werd beëdigd als vicepresident in de nieuwe eenheidsregering onder President Kiir. Sinds april verblijven beide legers van de twee grootste rivaliserende etnische groepen in de hoofdstad. Daarbij is er van wederopbouw van het land dat al decennialang vrijwel onafgebroken in oorlog verkeert, nog steeds geen sprake. Het land heeft bijna geen inkomen omdat de olieproductie, de belangrijkste inkomstenbron, nog niet is hervat. En door voortdurend geweld en slechte oogsten wordt het land ook nog bedreigd door een ernstige hongersnood.
Vijf jaar onafhankelijkheid: van 2011 naar nu
- Juli 2011: Zuid-Sudan wordt onafhankelijk van het noorden, na een oorlog die meer dan twintig jaar duurde en het leven heeft gekost aan tenminste anderhalf miljoen mensen.
- December 2013: Een burgeroorlog breekt uit nadat president Salva Kiir vicepresident Riek Machar beschuldigt van het plannen van een staatsgreep. De strijdende partijen zijn de twee grootste etnische groepen van het land, de Dinka (geleid door mr. Kiir) en de Nuer (geleid door mr. Machar). Tienduizenden mensen worden vermoord. Mr. Machar vlucht het land uit.
- Augustus 2015: Onder internationale druk ondertekent president Kiir een vredesakkoord met de rebellen (vertegenwoordigt door mr. Machar).
- April 2016: mr. Machar keert terug naar Zuid-Sudan en wordt opnieuw benoemd als vicepresident van een nieuwe eenheidsregering, geleid door President Kiir. Volgens mr. Kiir zou dit “het einde van de oorlog en terugkeer naar vrede en stabiliteit” betekenen.
De VN Veiligheidsraad veroordeelde zondag het escalerende geweld in Zuid-Sudan en riep Kiir en Machar op ‘om hun uiterste best te doen om hun soldaten tot de orde te roepen en te voorkomen dat de gevechten verder uitbreiden’. Volgens secretaris-generaal van de VN Ban Ki-Moon bewijzen de nieuwste gevechten het onvermogen van de beide leiders om het vredesproces te voltooien en hun achterban in de hand te houden. De EU vraagt de heren nadrukkelijk om te focussen op de naleving van het vredesakkoord. Buurland Kenia benadrukt het belang van de handhaving van de orde en zelfs de Sudanese President Omer al-Bashir roept op om de wapens neer te leggen.
Een nieuwe burgeroorlog?
‘Zuid-Sudan is opnieuw in oorlog’, zei een woordvoerder van Machar zondag tegen de BBC. Volgens hem is Kiir ‘niet geïnteresseerd in vrede’. Kiirs aanhangers zouden de vijandigheden zijn begonnen tegen Machar en zijn aanhangers. Ondertussen stelde minister van Informatie Michael Makuei Lueth dat regeringstroepen in actie kwamen nadat Machar’s soldaten een checkpoint hadden aangevallen. Op zijn persoonlijke Twitteraccount laat Machar vandaag weten toch hoop te hebben op een goede afloop: “We zijn naar Juba gekomen omdat het land ons allemaal nodig heeft.” Het is niet duidelijk wat de echte intenties en bedoelingen zijn van zowel Machar als Kiir.
Ondertussen is volgens getuigen in Juba het geluid van rondvliegende kogels nog steeds te horen. Duizenden mensen zijn gevlucht voor het geweld. Het vliegveld is dicht en internationale luchtvaartmaatschappijen hebben vluchten naar en vanuit Zuid-Sudan gestaakt. De toegangswegen naar de hoofdstad zijn gesloten waardoor voedsel- en drinkwatervoorraden langzaam opraken. De grens met Uganda wordt bewaakt door het Ugandese leger waardoor de uittocht van Zuid-Sudanese vluchtelingen verder bemoeilijkt wordt.
Zo domineren onduidelijkheid, onzekerheid en chaos het vijfjarig jubileum van het land waar het vredesakkoord aan een zijden draadje hangt. Balancerend op de rand van weer een nieuwe burgeroorlog.
