Turkije lijkt de redder van Europa te zijn, dat is de uitkomst van het crisisoverleg in Brussel over de vluchtelingencrisis. Er moet nog veel worden uitgewerkt en er zullen vast nog heel veel analyses verschijnen over het tot stand komen van deze deal, maar een paar observaties dringen zich op.
De eerste is dat Hongarije, Polen, Slowakije en Oostenrijk met hun harde nee tegen opvang van vluchtelingen de standaard hebben gezet. Daarmee is gezamenlijke Europese politiek geworden tot de politiek van de ‘lowest common denominator’. Duitsland, Nederland en Zweden zijn daardoor de afgelopen maanden in het defensief gedrongen en slagen er niet meer in of durven niet meer de kiezers tegemoet te treden met een hogere standaard.
Vluchtelingen zijn alleen interessant als pionnen in het geopolitiek schaakspel
De tweede is dat Turkije, het land dat een cynische rol speelt in de Syrië-crisis, de redder van Europa kan worden. De Turkse opstelling in het conflict is vooral geopolitiek gericht: het enige wat voor Erdogan telt is de regionale machtspositie van Turkije tegenover Iran, Saudi Arabië en Syrië en het elimineren van de Koerden als machtsfactor. Vluchtelingen zijn alleen interessant als pionnen in het geopolitiek schaakspel en blijkbaar zijn ze nu interessant. Met deze overeenkomst bevestigt Europa deze cynische politiek.
Migratiedebat
De derde is dat het migratiedebat het gewonnen heeft van het opvang- en beschermingsdebat. Ik heb eerder al gepleit voor het uit elkaar halen van beide. Omdat de ervaring is dat opvang en bescherming vrijwel automatisch leiden tot verblijfsvergunningen, is het opvangdebat in de greep gekomen van het migratiedebat. Vluchtelingen hebben opvang en bescherming nodig. Opvangorganisaties die met hand en tand hebben verdedigd dat mensen hier mogen blijven, dreigen nu hun zaak te verliezen.
Al decennia lang wordt er geschermd met het begrip ‘echte’ vluchtelingen
De vierde is dat het idee dat we ‘echte’ vluchtelingen selecteren in Turkije en dat zij vervolgens, verdeeld over Europa, in Europa opgevangen worden. Dat wordt een nieuw moeras. Al decennia lang wordt er geschermd met het begrip ‘echte’ vluchtelingen. Het zal hopeloos ingewikkeld zijn om vast te stellen wie dat zijn. Voor slechts een klein deel van de vluchtelingen uit Syrië geldt dat ze moeten vrezen voor op hen persoonlijk gerichte vervolging. Het overgrote deel zoekt bescherming en onderdak tegen oorlog en chaos, maar zou, als de situatie in Syrië stabiliseert, daar weer kunnen terugkeren zonder te vrezen voor hun leven. Of zijn echte vluchtelingen de kwetsbare groepen, ouderen, gehandicapten? Of zijn het de homoseksuelen en christenen? Of zijn het de tegenstanders van het Syrische regime: kan iedereen die zichzelf tot tegenstander van Assad verklaart als echte vluchteling worden aangemerkt.
Het is uiteindelijk ook nog de vraag wie verantwoordelijk is voor de opvang van alle vluchtelingen en de selectie van wie verder naar Europa mag. De afgelopen jaren heeft Turkije zich niet laten zien als een land dat gemakkelijk anderen toelaat. Ze houden niet van pottenkijkers. Ik verwacht dat de Turken dat zelf in handen willen houden. Europese ambtenaren zullen af en aan vliegen naar Turkije om te onderhandelen over regelingen en afspraken, ze zullen zich uitputten in checklisten en protocollen, de Turken zullen hen vriendelijk aanhoren en vervolgens zelf bepalen wat ze doen.
Europa is gered door het aanbod van Turkije. Turkije heeft zijn politieke positie tegenover Europa en in de regio versterkt. En de vluchtelingen? Ach ja, de vluchtelingen.
