Mijn dochter die in Jakarta is geboren, is tien jaar geworden. Zij is een duidelijke mix van twee culturen en het lijkt me goed als ze de geschiedenis vanuit Indonesisch perspectief leert kennen. Van Indonesische vriendinnen weet ik dat de lesboekjes op Indonesische scholen vlijmscherp over de Hollandse bezetting schrijven. In Nederland zouden we het oorlogspropaganda noemen.
Mijn dochter en ik gaan een middagje naar Indonesische jongeren op zoek om naar hun verhalen over de Nederlandse bezetting te luisteren. We beginnen met een bezoek aan de oude stad, het vroegere Batavia, zoals Jakarta tijdens de koloniale periode werd genoemd.
Het is zondag en het lijkt wel Koninginnedag op het Fatahillah plein voor het voormalige gouverneurskantoor dat tegenwoordig een museum is. Overal zijn kraampjes, waarzeggers, handlezers, clowns die de kinderen aan het lachen maken en natuurlijk tientallen kaki lima’s: de kleine restaurantjes op wielen, die de lekkerste traditionele Indonesische snacks verkopen.
Held of oorlogsmisdadiger?
We worstelen ons door de rijen van voornamelijk jonge bezoekers heen richting het Wajang Poppenmuseum. Op deze plek stond voorheen de Oude Hollandse Kerk. In het midden van het museum de gedenksteenaan de oud-gouverneur Jan Pieterszoon Coen (1587-1629). Op een bankje voor de steen raken we met jonge studenten in gesprek. Mijn dochter wijst naar de steen van Coen waar de nodige letters op zijn verdwenen. Ze vraagt waarom de steen niet wordt gerenoveerd. Nandang en Elisa, beiden studenten van begint twintig lachen mijn dochter uit.
Aanvankelijk waren ze ‘vergeten’ wie JP Coen ook al weer was. Na het statement van mijn dochter komen de herinneringen aan hun geschiedenislessen weer boven. “JP Coen was een moordenaar. Toen hij de gouverneur van Batavia was zagen de rivieren rood van het bloed. Hij liet zijn tegenstanders vermoorden. Hij regeerde met harde hand”. Het studentenstel noemt JP Coen een oorlogsmisdadiger. Ik vertel ze dat we in Nederland een comité hebben die alsnog een staatsbegrafenis voor de oud-gouverneur eist en een standbeeld voor deze nationale held.
We maken foto’s van elkaar, voor de steen waar ooit het graf van Coen was en lachen om onze beladen geschiedenissen. Held of oorlogsmisdadiger? Wie zal het zeggen.
We haten jullie
Bij binnenkomst in het Jakarta Historisch Museum, het vroegere gouverneurskantoor, stuiten we meteen op twee galgen waar Indonesiërs met een jutezak om hun hoofd aan hangen, met in het midden een Nederlandse regent. “Tijdens de Hollandse bezetting werden heel veel Indonesiërs geëxecuteerd op het plein”, weten twee leerlingen uit de hoogste klas van de lagere school ons te vertellen. We vragen ze hoe ze over de Nederlanders denken. “We haten ze”, zegt Fina van 12 lachend. “Ze hebben zoveel mensen vermoord. Ze hebben zoveel van ons gestolen. Want hoe kan het dat Nederlanders zo rijk zijn en wij Indonesiërs zo arm?”. Ze vertelt dat ze deze verhalen op school leert. “Haat ze ons ook”, willen we van haar weten. “Welnee”, zegt ze samen met haar vriendinnen in koor. “Nu niet meer maar vroeger zouden we dat wel gedaan hebben. We vinden Nederlanders leuk omdat ze zulke mooie gebouwen hebben kunnen maken”, vertelt Agens (11). “We haten jullie en we vinden jullie leuk, zoiets”, Dan rennen de kinderen terug naar hun ouders.
“Ik dacht dat de Indonesiërs de koloniale geschiedenis vergeten waren?”, vraag ik aan een oudere Indonesische man. “Dat zijn we ook”, vertelt hij op zijn beurt. “Maar niet op de lagere school”, voegt hij daar snel aan toe. “Daar wordt de koloniale geschiedenis en de bloedbaden die de Nederlanders hier aanrichtten er met de paplepel ingegoten. Dat is toch onze kant van de geschiedenis en waar gebeurd?”, probeert hij de geschiedenislessen te vergoelijken. Als ze eenmaal volwassen worden zijn ze die schooltijd en de boeken weer vergeten. Dan zakken die boze gevoelens weg en vinden ze ons Nederlanders weer leuk.
Het was een leerzaam uitstapje.
