“Ik wil naar Engeland. Daar heb ik brothers en ik spreek de taal, dus ik kan er werk vinden”, zegt de 24-jarige Solomon uit Eritrea als we (Sanne Terlingen en ik) hem in augustus 2014 ontmoeten op het station van Milaan. We waarschuwen hem dat de oversteek naar Engeland lastig is: de Franse kustplaats Calais is al jaren een plek waar vluchtelingen stranden in tentenkampen, wachtend op een kans ongezien in vrachtwagens mee te reizen naar Engeland. Wil hij niet liever naar Zweden, zoals z’n vrienden Omar en Aryed, met wie hij reist? Hij twijfelt zichtbaar, maar is vastbesloten: Engeland moet het worden. Daar heeft hij de beste kansen.
Wie is hier nu het slachtoffer?
Ik moest vaak aan Solomon denken deze week, elke keer als ik Nederlandse vrachtwagenchauffeurs zich op tv of in de krant zag beklagen over het vluchtelingenprobleem in Calais. Dat het best wel intimiderend was, die hordes mannen in de vangrail. En dat het kosten met zich mee bracht: stukgesneden zeilen en onverkoopbare vracht. En dat het gevaar bestond dat het probleem zich zou verspreiden naar Hoek van Holland of IJmuiden. Of toen ik las dat Britse vakantiegangers op Kos klaagden over de “nachtmerrie” die hun vakantie was geworden.
Angst, gevaar, ongemakken: het zijn begrippen die ik niet direct zou toeschrijven aan de Europese spelers in dit verhaal. Daarmee wil ik niet zeggen dat er geen probleem is dat opgelost moet worden. Ik wil de situatie in perspectief plaatsen: wie is hier nu het slachtoffer?
Struisvogelpolitiek
Dat lijkt mij duidelijk: niet de Europese vrachtwagenchauffeurs en vakantiegangers, maar de duizenden Eritreeërs, Soedanezen en Somaliërs in Calais en de honderden Syriërs en Afghanen die wekelijks aankomen op Griekse eilanden.
Ze zijn niet alleen slachtoffer van dictatoriale regimes of burgeroorlogen in hun thuisland, maar vooral van jarenlange struisvogelpolitiek in Europa. ‘De jungle’, het tentenkamp in Calais, is niet nieuw – dat bestaat al twintig jaar. En bootvluchtelingen komen niet pas sinds dit jaar aan in Italië en Griekenland. Er zijn er alleen inmiddels zó veel, dat de kop in ’t zand steken niet meer geaccepteerd wordt.
Zeker niet nu er gewaarschuwd wordt dat het probleem zich wel eens naar Hoek van Holland of IJmuiden zou kunnen gaan verplaatsen. De marechaussee heeft extra controles aangekondigd van voertuigen die op de boot naar Harwich gaan.
Los van de vraag of dat ‘waterbed-effect’ echt op zal treden, gaat het uit van een verkeerde veronderstelling: dat hard optreden tegen de vluchtelingen in Calais de enige maatregel is die genomen kan en moet worden.
Het afschuiven van de opvang van vluchtelingen naar de landen waar ze aankomen, is een kwestie van onwil
Maar het tentenkamp in Calais, en recenter langs de Italiaanse grenzen met Frankrijk en Oostenrijk, verdwijnen niet door hardhandig politieoptreden. Ze zijn een symptoom van onbehoorlijk Europees bestuur. Dat er nu pas serieus gesproken wordt over quota voor het opnemen van vluchtelingen is onvoorstelbaar: het aantal vluchtelingen dat oversteek naar Europa maakt, groeit al jaren. Het afschuiven van de opvang van die mensen naar de landen waar ze aankomen (Italië en Griekenland), is geen kwestie van onkunde. Het is een kwestie van onwil.
Eerlijke kans
En dat is wat ten grondslag ligt aan het gehele Europese asielbeleid: we willen geen vluchtelingen opnemen, maar we moeten wel. We hebben namelijk allemaal het Vluchtelingenverdrag getekend. Maar we laten vluchtelingen een gevaarlijke en peperdure vlucht naar Europa maken. En we houden ze tegen bij binnengrenzen die officieel voor iedereen geopend zijn (zoals bij de grens tussen Frankrijk en Italië, waar OneWorld dit filmpje maakte) om ze vervolgens te dumpen in een ander Europees land. Waarom dwingen we mensen die (in veruit de meeste gevallen) hier volgens het Vluchtelingenverdrag asiel moeten krijgen mensonterende toestanden mee te maken, als we het ook mogelijk zouden kunnen maken buiten Europa asiel aan te vragen, om zo de vluchtelingenstroom te controleren? Het antwoord is simpel: ‘wij’ hebben het goed, en ‘zij’ zijn gelukszoekers die iets van ons af willen nemen.
Als ik iets geleerd heb van de vele asielzoekers die ik het afgelopen jaar sprak, is het dat dat de meest funeste aanname in het vluchtelingendebat is. Stuk voor stuk wilden ze maar één ding: een eerlijke kans. Europa weigert ze die te geven. En beklaagt zich ondertussen over wat dat voor óns betekent.
Maar laten we eerlijk zijn: welke vrachtwagenchauffeur zou zijn cabine, ondanks de overlast, verruilen voor een plekje achterin?
Sanne Terlingen en Eva Schram reisden vorig jaar mee met een groep Eritrese vluchtelingen om in kaart te brengen hoe ze zich vanuit Italië naar Noord-Europa begeven. Solomon was één van hen. Hij verbleef nadat ze afscheid van ‘m namen in Nice een paar weken in Calais, voordat het hem lukte in een vrachtwagen naar Engeland te reizen. Hij woont nu in Glasgow en heeft werk: hij maakt bloemstukken voor bruiloftsfeesten (zie foto).
[[{“fid”:”36878″,”view_mode”:”default”,”fields”:{“format”:”default”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:”Neem een abonnement op OneWorld”},”type”:”media”,”attributes”:{“alt”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”title”:”Neem een abonnement op OneWorld”,”style”:”width: 581px; height: 72px;”,”class”:”file-default media-element”}}]]
