Met het groeiende aantal werkende vrouwen in Pakistan nemen echtscheidingen toe. Financiële zekerheid geeft ze de gelegenheid uit het liefdeloze huwelijk te ontsnappen. Maar een echtscheiding is niet zonder gevaar. En eenmaal op eigen benen blijken ze zonder man ‘outcast’ te zijn. Wie wil een ‘divorci’?
Mijn dochter voelt zich ziek. We gaan naar de huisarts. “Wat doet de vader?”, luidt haar eerste vraag. We kijken elkaar wat verward aan. In ons tweepersoonshuishouden met hond is de vader al lang geleden uit het dagelijkse beeld verdwenen. Wanneer ik de huisarts vertel dat ik de broodwinner ben, zegt ze heel resoluut: “Ach, wat heb je aan een man. Als vrouw sta je er toch zeker in de opvoeding van de kinderen helemaal alleen voor. Als mannen thuiskomen moet je ze bedienen. Je kunt er maar beter geen in huis hebben!” Samen met de dokter barsten we in een schaterlach uit.
Maar zoveel valt er eigenlijk niet te lachen voor een gescheiden vrouw in het patriarchale, conservatief religieuze Pakistan. Mannen mogen scheiden. Voor vrouwen is dat ongehoord. Hoe vaak staat er niet een verhaal in de krant over een vrouw die op weg naar haar advocaat door haar ex werd gedood of met bijtend zoutzuur werd overgoten?
Uit woede schoot hij haar en haar vader dood.
Pashtun zangeres Ghazala Javed, een beroemde schoonheid, vluchtte na doodsbedreigingen van de Taliban de Swat Vallei uit. In de stad Peshawar zette ze haar zangcarriere voort. Ze trouwde – dacht ze – met de liefde van haar leven, een makelaar in onroerend goed. Toen ze er achter kwam dat hij ook met een andere vrouw was getrouwd, ging ze bij hem weg en vroeg scheiding aan. Uit woede schoot hij haar en haar vader dood.
Gevolgen van scheiding
“Als je zelf je geld verdient, is liefde en affectie het enige wat je van hem nodig hebt. Als hij dat niet geeft, ga je bij hem weg”, vertelt 26-jarige journaliste Rabia resoluut.
Wie een scheiding aandurft, loopt niet alleen gevaar maar kampt tevens met grote financiele gevolgen. Vrouwen die na hun huwelijk bij hun schoonfamilie introkken – en dat gebeurt nog met de regelmaat van de klok – worden geacht al hun bezittingen achter te laten. Ook hun juwelen en het stukje grond dat ze na de trouwerij ontvingen: giften die juist bedoeld zijn als financiële zekerheid voor moeilijke tijden.
Volgens de wet krijgen gescheiden moeders slechts tijdelijk de voogdij. Als haar zoon de leeftijd van vijf jaar bereikt, wordt hij geacht bij zijn vader te gaan wonen.
“Voor alle papieren die je in dit land aanvraagt, heb je de handtekening van de vader nodig.”
Zarani (35) trouwde met een man die haar vader voor haar had uitgekozen. “Vanaf dag een was het een drama”, vertelt ze. Toen hij zijn plicht had vervuld, Zarani was zwanger van haar eerste kind, zag ze hem niet meer. “Hij bleek ondertussen opnieuw te zijn getrouwd.” Ze liet het er niet bijzitten. Ze stapte woedend op haar vader af en eiste dat ze in Islamabad met een nieuw leven kon beginnen, “Mijn ex had geen belanstelling voor mijn dochter. Ik vond een baan, huurde een oppas en ging aan de slag.” Toch kon haar ex niet verkroppen dat zij hem had verlaten. Toen ze een paspoort voor haar dochter aanvroeg, moest ze contact hem opnemen. “Voor alle papieren die je in dit land aanvraagt, heb je de handtekening van de vader nodig.” Hij weigerde in eerste instantie, al had hij zijn inmiddels vijftien jaar oude dochter sinds de geboorte niet meer gezien.
Met een 'divorci' opgeschept
Een huis huren na je scheiding? Vergeet het. Geen huisbaas wil met een ‘divorci’ worden opgescheept. Toen de huisbaas, een vrouw notabene, er achter kwam dat mijn wandelvriendin was gescheiden, gooide ze haar letterlijk het huis uit. Ze weigerde naar haar verweer te luisteren. Mijn vriendin had woonruimte nodig nadat haar ex haar de deur had uitgezet. Achter haar rug was hij opnieuw getrouwd met een jong meisje.
Statistieken zijn moeilijk te vinden in een land waar de laatste volkstelling twintig jaar oud is. De overheid weigert scheidingscijfers bij te houden. Echtscheiding wordt als een westerse ziekte beschouwd.
Advocaten zien aan het groeiend aantal zaken dat echtscheidingen rap toenemen. Zeeshan Sharif vertelt dat hij dagelijks vrouwen over de vloer krijgt die van hun man af willen. “Vijf jaar geleden kwamen zulke verzoeken amper voor.” Vrouwen die willen scheiden, komen meestal uit de middenklasse. Het is niet goedkoop: de advocaatskosten lopen al snel op tot 300 euro. Belangenorganisaties voor vrouwen, zoals de Aurat Stichting, bieden onbemiddelden gratis rechtsbijstand aan.
Echtscheidingen nemen in rap tempo toe
Waarom neemt het scheidingspercentage zo snel toe? Volgens advocate Aliya Malik is huiselijk geweld de belangrijkste reden. Ruim negentig procent van de Pakistaanse vrouwen staat bloot aan geestelijke en lichamelijke mishandelingen, blijkt uit een opinieonderzoek van Thomson Reuters Foundation in 2011.
Fatima, een 31-jarige moeder van twee, werd zeven jaar lang geschopt en geslagen. “Hij duwde me op de grond, trok me aan mijn haren, gooide me van de trap af waardoor ik mijn ruggengraat ernstig verwondde.” Ze kreeg haar scheidingspapieren. Tot haar intense verdriet was ze niet in staat om een fatsoenlijke baan te vinden. Haar ouders wilde haar uit schaamte niet in huis hebben. Haar ex weigerde een cent te betalen. Uiteindelijk trok ze opnieuw bij hem in zodat het schoolgeld van haar kinderen kon worden betaald. Nu slaapt ze ’s nachts achter een vergrendelde deur.
