Duurzame ontwikkeling en wereldburgerschap zijn thema’s die volop in de schijnwerpers staan. Toch worden deze twee thema’s vaak los van elkaar worden behandeld. Volgens mij zijn duurzame ontwikkeling en wereldburgerschap twee kanten van dezelfde medaille, die onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. En gaan jongeren de verbindende schakel vormen.
Sybren Bosch is voormalig voorzitter van Studenten voor Morgen, het landelijke studentennetwerk voor een duurzame toekomst, studeert Sustainable Development en is momenteel actief binnen NJR Jong & Duurzaam.
Je eigen gedrag
Duurzame ontwikkeling staat in veel discussies synoniem aan rekening houden met de natuur en het milieu. Wereldburgerschap daarentegen wordt door velen gezien als rekening houden met de mensenrechten en leefomstandigheden van andere mensen. Hoewel deze thema’s vaak los van elkaar gebruikt worden, gaan ze volgens mij allebei over het afstemmen van je eigen gedrag op meer dan je dagelijkse omgeving.
Je moet willen nadenken over de indirecte impact van jouw gedrag op anderen. Waar komen de producten die je koopt vandaan? Wat betekent jouw gedrag voor de wereld van morgen? Dat is het uitgangspunt van zowel duurzame ontwikkeling als wereldburgerschap. Rekening houden met anderen – niet alleen nu, maar ook in de toekomst.
Verbazing
Van 28 tot en met 30 januari vond in Parijs het UNESCO World Forum on Education for Global Citizenship (Nederlands: wereldburgerschap) plaats. Ik was daarvoor uitgenodigd na mijn deelname aan de UNESCO World Conference on Education for Sustainable Development (onderwijs voor duurzame ontwikkeling, red.), die in november plaatsvond. Eenmaal thuis, terugkijkend op de afgelopen dagen, overheersde vooral een gevoel van verbazing. Hoe kan het dat ruim tweehonderd intelligente personen twee dagen lang praten over wereldburgerschap, zonder rekening te houden met de wereld waarvoor we dat burgerschap willen creëren?
Onderwijs essentieel
Tijdens de conferentie in Japan, waar duurzame ontwikkeling centraal stond, besefte iedereen zich dat onderwijs essentieel is in het bereiken van structurele verandering. Duurzame ontwikkeling ging hier zowel over ecologische waarden (wat zijn de grenzen van onze planeet?) als over sociale waarden (wat zijn de grenzen aan wat we kunnen vragen van mensen?). Er was veel enthousiasme en energie, en iedereen keek er naar uit om, eenmaal thuis, actief aan de slag te gaan.
Discussie over details
Hoe anders voelde Parijs: al was het besef dat onderwijs belangrijk is er daar ook, de sfeer was er een van discussie over details in plaats van vooruitgang op hoofdlijnen. Tijdens veel sessies bleek dat wereldburgerschap vooral gaat over mensenrechten en het kunnen begrijpen van de leefsituatie van mensen in andere landen. Als je het mij vraagt, is dat een eenzijdige benadering: de leefsituatie van mensen in andere landen wordt voor een belangrijk deel bepaald door ons gedrag in onze eigen maatschappij. Als je goedkope kleding koopt, kun je bijvoorbeeld al invullen dat mensen slecht betaald zijn. Wanneer we het verband tussen onze eigen omgeving en de leefsituatie van anderen niet leggen, is de vraag in hoeverre we onszelf wereldburger mogen noemen.
Gescheiden oplossen
Bij UNESCO, bij overheden en binnen het onderwijs worden duurzame ontwikkeling en wereldburgerschap momenteel los van elkaar gezien, en beconcurreren ze elkaar zelfs vaak op aandacht en (les)tijd. Dit is al jaren het geval, en gezien de sfeer en gesprekken op conferenties lijkt daar niet veel verbetering in op te gaan treden. De grootste barrière voor daadwerkelijke verandering is ons eigen wereldbeeld, waarin we de verschillende wereldproblemen (klimaatverandering, voedselcrisis, economische crisis) nog steeds gescheiden blijven oplossen. Jongeren hebben zowel in Japan als in Parijs laten zien dat zij wél integraal naar oplossingen kijken en deze oplossingen uit durven spreken. Tijdens beide conferenties hebben zij dit gedaan door de presentatie van een Jongerenstatement.
Jongeren
Onderwijs maakt jongeren bewust van de wereld waarin zij leven, en kan daarom een enorme rol spelen in een betere wereld in de toekomst. Dan is het wel nodig dat aandacht voor duurzame ontwikkeling en voor wereldburgerschap elkaar versterken. Dit kan door in het onderwijs naar de wereld als geheel te kijken, in plaats van naar losstaande problemen of oplossingen. Wanneer we de twee thema’s in de praktijk gaan combineren, en jongeren hierin de leiding nemen, kan het onderwijs echt grote stappen gaan zetten in haar bijdrage aan een duurzame toekomst voor iedereen.
Foto: (cc)
