Ik merk dat ik mezelf even over een hobbel moet helpen als ik begin te luisteren naar wéér een nieuw verhaal over een initiatief in Afrika. Maar Gavin Andersson van het Seriti Inistitute geeft je weinig kans om naar het plafond te staren als hij vertelt over Kwanda. Inderdaad een ‘community development’ programma, maar ook een realityshow uitgezonden op de Zuid-Afrikaanse nationale televisie, waar het honderdduizenden kijkers trekt.
Woedend afdruipen
Gavin schetst een passage uit de realityshow: in een van de gemeenschappen komt een groepje bewoners naar hem toe. Sarah is heel erg ziek, vertellen ze Gavin. Ze heeft hoge koorts en symptomen van braken. Ze moet direct naar het ziekenhuis, vinden de dorpelingen. Gavin legt de vraag terug in de gemeenschap: hebben zij beleid hoe om te gaan met accute ziektegevallen? Is er een ‘health committee’? De mensen worden boos. Het is urgent, Sarah moet nu naar het ziekenhuis gebracht worden. Maar Gavin en de professionals doen niets en laten het aan de gemeenschap. Woedend druipen ze af. Uiteindelijk wordt Sarah een half uur later door de mensen zelf naar het ziekenhuis gebracht. Veel gaat over vragen terugspelen, legt Gavin uit. Heeft de gemeenschap er zelf over gediscussieerd en nagedacht. Welke oplossingen hebben ze zelf bedacht.
In vijf gemeenschappen in Zuid-Afrika werken teams van honderd bewoners gedurende honderdtwintig dagen aan ontwikkeling door cultuurverandering. Dit kan worden gevolgd via radio en televisie en dat gebeurt wekelijks volgens Gavin door twee miljoen kijkers en luisteraars!
Kernprincipes
Een dergelijk veranderingsproces kan snel eindigen in frustratie en chaos. Daarom zijn kernprincipes erg belangrijk. Gavin Anderson noemt de volgende:
1. Veranderen van activiteit: het start met gedrag
2. Zelforganiserend vermogen mobiliseren
3. Uitgaan van aanwezige resources (wat is al aanwezig)
4. Training / faciliteren
5. Inspiratie bieden (dromen)
6. Eigenaarschap (als groep en individu)
7. Basisregels: creëren van een veilige omgeving om te experimenteren.
8. Grote groep, vanuit chaos moet de groep gaan organiseren.
9. Leren door te doen
10. Wacht niet op de overheid / leer de helpende hand af
11. Betrek alle sociale actoren
Drieduizend bomen
De boodschap van realityshow Kwanda (Kwanda komt van het woord ukwanda dat ‘groeien’ of ‘ontwikkelen’ betekent) is dat mensen zelf hun gemeenschap beter kunnen laten functioneren en de sfeer in de gemeenschap positief kunnen beïnvloeden. Zuid Afrika leidt met name onder de cultuur van verwachtingen. Gemeenschappen zijn passief geworden door sociale uitsluiting, bureaucratie, slechte gewoontes en goed bedoelde ontwikkelingsprojecten zonder aandacht voor de context. Eigen initiatief en verantwoordelijkheid nemen is verre van vanzelfsprekend. Kwanda stelt de vraag hoe teams in een gemeenschap een nieuwe cultuur kunnen ontwikkelen en zo zelf aandacht kunnen besteden aan basisbehoeftes.
Gavin schets voor mij een erg bekend beeld. Vanuit mijn werk bij Tear heb ik in veel dorpen onder de bomen gezeten en de verhalen en wensen van locals gehoord. Tear werkt via lokale kerken die geworteld zijn in de kern van veel gemeenschappen en als geen ander weten wat er leeft en vertrouwen genieten. Deze kerken zijn in staat interventies te plegen vanuit de gemeenschap en zo duurzaam mensenlevens te veranderen.
Terug naar Gavin: Het voorbeeld passeert waarbij in een gemeenschap het idee ontstond in elke kleine tuin van het dorp drie sinaassappelbomen te planten. Zo ontstond in dat dorp zonder extra land en irrigatiewerk een boomgaard van bijna drieduizend bomen en een belangrijke bron van inkomsten.
Zo werkt Kwanda aan een proces van naïef bewustzijn naar werkelijk bewustzijn. En ontdekken burgers zelf wat de werkelijke oorzaken zijn van hun problemen. Ik was opnieuw geïnspireerd over een bekend principe.
