Het Surinaams buitenlands beleid lijkt een ongeleid projectiel in de zin dat het land banden met iedereen aanhaalt: van China tot de Verenigde Staten. Van Venezuela tot Equatoriaal Guinea. Toch zijn er internationale betrekkingen noodzakelijk voor Suriname. De diplomatieke betrekkingen tussen Nederland en Suriname is er één van en de relatie met de diaspora is een belangrijke tweede.
Chantal Doekhie kon twee jaar na haar aanstelling als zaakgelastigde van Suriname in Nederland dan eindelijk op 11 december haar geloofsbrieven aanbieden aan de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken, Frans Timmermans.
Troebel water
Twee weken eerder, op 29 november, werd bekend dat buitengewoon zaakgelastigde Ernst Noorman, de nieuwe ambassadeur van Nederland in Suriname wordt. Het is nu nog wachten op het moment dat Noorman zijn geloofsbrieven aan president Bouterse mag aanbieden. Het was dezelfde Frans Timmermans die in zijn functie als minister van Buitenlandse Zaken een sleutelrol in de benoeming van Noorman heeft gespeeld.
Nederland had sinds aanname van de Amnestiewet door de terugroeping van toenmalig ambassadeur Aart Jacobi geen ambassadeur meer in Suriname en daardoor leken alle betrekkingen op het hoogste diplomatieke niveau in troebel water te zijn beland.
Diaspora
Nu, meer dan anderhalf jaar na aanname van de amnestiewet, lijken beide naties te beseffen dat een officiele vertegenwoordiging in elkaars landen niet alleen verstandig, maar zelfs noodzakelijk is. Wat wil je? Er zijn bijna 550.00 Surinamers in Suriname zelf, maar de groep diaspora die overzee woont is groot; Nederland alleen telt circa 350.00 mensen van Surinaamse komaf. En die zijn op jaarbasis voor een groot deel verantwoordelijk voor het draaiend houden van de Surinaamse economie door geldovermakingen die op jaarbasis inmiddels bijna 50 miljoen euro bedragen.
Omgekeerd bevinden zich een groot aantal Nederlanders, zowel autochtone als die van Surinaamse komaf, in Suriname. Ze wonen en werken in het land en hebben zich er gevestigd.
Juist daarom is het van uitermate groot belang dat na een lange periode van het diplomatiek kruizen van de degens, wordt overgegaan tot de orde van de dag, zodat de stroomtoevoer van mensen in elkaars land geordend verloopt. Er zijn kleine lichtpuntjes. Zoals toen onlangs de eis geschrapt werd dat wanneer een Surinaamse student in Nederland wil studeren, een borg van 10.000 euro moet worden betaald. Voor de rest is in Nederland weinig te merken van bevoordeling van Surinamers vanwege een historische relatie.
Personen van Surinaamse Afkomst
Zonnig werd de vrijdag voor kerst in Suriname het nieuws gepresenteerd dat personen van Surinaamse komaf in het buitenland de Personen van Surinaamse Afkomst status kunnen krijgen. Vanaf medio 2014 kan elke persoon van Surinaamse komaf met een PSA-kaart lopen na betaling van een x bedrag en het invullen van wat formulieren waar men onder andere vraagt om je curriculum vitae. De PSA-kaart zou je het wonen en werken in Suriname moeten vergemakkelijken voor nu nog in het buitenland wonende Surinamers. Voorwaarde is dat ze in Suriname geboren moeten zijn of ten minste een Surinaamse ouder moeten hebben.
Voor mij is de PSA-kaart een hol wapenfeit van de regering Bouterse. Hoewel je nu dus niet in de rij hoeft te staan of je in Suriname hoeft te bevinden om toestemming te krijgen om te wonen en werken, is het verschil met de huidige situatie marginaal. Ik kan het weten want ik ben een Surinamer woonachtig in Suriname met de Nederlandse nationaliteit. Een werkvergunning heb ik nooit nodig gehad want de wet zegt dat als je geboren bent op Surinaams grondgebied, je geen werkvergunning nodig hebt.
Uitkomst voor ondernemers en landenhoppers
Wat toestemming om te mogen blijven betreft, heb ik, en ik weet dat de meeste Surinaamse remigranten, nooit een probleem hebben gehad. Zeker nu er voor het process van het krijgen van een verblijfsvergunning sinds de vorige regering een one stop window-systeem is ingevoerd.
In de actuele situatie is het een kwestie van papieren invulllen en deze samen met de benodigde bescheiden indienen, wachten, betalen, en je krijgt je verblijfsvergunning. Als een persoon in Suriname is geboren of kind is van 1 Surinaamse ouder, kon je tot nu toe na twee keer een verblijfsvergunning heel makkelijk een permanente verblijfsvergunning krijgen.
Hoppers
Dat is nu wel makkelijker geworden moet ik zeggen. Je vraagt die PSA kaart aan en hebt je verblijfsvergunning na een boel papierwerk en wat geld in de hand. Maar dan moet je er wel zorgen dat je ten minste 1 keer in de 3 jaar in Suriname vertoeft. Dit systeem is vooral goed voor ondernemers en mensen die hoppen tussen beide landen, zoals de vele seniore burgers van Surinaamse komaf die hier komen overwinteren. Ook voor de mensen die ik in de afgelopen jaren dan weer ‘daar’, dan weer ‘hier’ een tijdje heb zien wonen, is de PSA kaart zeker een uitkomst.
Ik maak me alleen maar zorgen dat ze nu in nog grotere getale zullen hoppen en het prijspeil voor ingezetenen alleen maar omhoog zullen stuwen.
Actief stemrecht en territoriale gebondenheid
Zonnig is het nieuws over de PSA-kaart, wat mij betreft, niet omdat november 2012 Rabin Parmessar, toen parlementariër, nu minister van Openbare Werken, beloofde dat het actief stemrecht voor buitenlanders van Surinaamse komaf eraan komt. Er was nog niet uitgewerkt of aan dit stemrecht beperkingen zouden worden aangebracht, zoals alleen stemrecht voor de districts- en ressortsraadverkiezingen en niet voor de nationale verkiezingen waarbij stemgerechtigden de parlementsleden kiezen.
Ik zou niet weten waarom de belofte van actief stemrecht niet is ingelost. Zeker voor ingezetenen is dit een argument. Omgekeerd kunnen personen die in Nederland wonen en niet de Nederlandse nationaliteit hebben maar wel tenminste 5 jaren ingezetene zijn, wel stemmen, al is hun kiesrecht beperkt. Ze hebben actief kiesrecht bij de gemeenteraadverkiezingen. Zo zijn er voorbeelden van andere landen, zoals India en Guyana die totaal anders met hun diaspora omgaan.
Surinamers overzee stemmen niet
Stemrecht in Suriname lijkt niet alleen gebonden te zijn aan het staatsburgerschap, maar ook aan het ingezetenenschap. Surinamers in het buitenland hebben wel stemrecht net als iedere Surinaamse staatburger boven de achttien, maar kunnen dit recht alleen uitoefenen als ze naar Suriname komen om te stemmen. Het stemrecht is dus letterlijk territoriaal gebonden.
Noch in Nederland of welk ander land dan ook heeft Suriname voor haar nationalen in het buitenland de faciliteiten gecreëerd om te kunnen stemmen. Dus niet alleen Surinamers met een buitenlandse nationaliteit worden door dit decennia oude beleid benadeeld, maar in de eerste plaats Surinaamse nationalen zelf.
Ongehoord dat anno 2013 wordt geeist dat je in Suriname moet zijn om te kunnen stemmen. OM een voorbeeld dichtbij huis te noemen. Nederlandse nationalen wonende of verblijvende overzee mogen stemmen voor Tweede Kamer en Provinciale Staten verkiezingen. Op deze manier verbindt Nederland haar staatsburgers met elkaar.
Trauma
Veel mensen in Suriname zijn blij met de PSA-status als wapenfeit van deze regering richting diaspora. Surinamers die nooit zijn weggeweest zijn ook blij met de beperkingen die toch nog recht overeind blijven voor de buitenlanders van Surinaamse komaf.
Ik ben niet blij. De PSA-wet versterkt het gevoel dat Surinamers met een andere nationaliteit tweederangs burgers zijn. Ze hebben net als iedere andere burger allerlei plichten, maar nauwelijks rechten. De PSA-ers mogen wonen en werken en bijdragen aan de Surinaame economie, maar meer niet lijkt het wel.
Sterker nog, ik hoor dit regelmatig uit de mond van deze of gene. Alsof ik als Surinaamse Nederlander blij mag zijn dat ik hier mag vertoeven. In notabene mijn eigen geboorteland. Er is duidelijk sprake van een trauma aan de kant van de Surinamers die nooit zijn weggeweest. Een trauma in mijn analyse ontstaan bij het massaal vertrek van Surinamers vlak voor en na de onafhankelijkheid. De tweede remigratiegolf kwam een paar jaren na stichting van de Republiek, toen het militair regime alle critici en niet medestanders het land deed ontvluchten.
Tweedeling en privileges
Stemrecht en recht op grond van de staat, domeingrond, zoals staat omschreven in de Toescheidingsovereenkomst die Nederland en Suriname bij de onafhankelijkheid op 25 november 1975 tekenden, hebben ingezetenen van Surinaamse komaf met de Nederlandse nationaliteit niet en al helemaal niet de groep van overzee. Stemrecht en recht op domeingrond zijn onderdeel van een meer algemeen recht in deze overeenkomst. Namelijk het recht om als Surinamer behandeld te worden.
Impliciet en expliciet begrijp ik dat de Surinamers die nooit zijn weggeweest blij zijn met de nieuwe wet waar allerlei beperkingen richting personen van Surinaamse afkomst nog recht overeind staan. Mahinder Jankie, die al jaren strijdt voor gelijke rechten van Personen van Surinaamse Afkomst met de Toescheidingsovereenkomst in zijn hand, spreekt in een interview met dWT over een “diepere tweedeling van het Surinaams volk.” door aanname van de PSA-wet.
Als ik het goed heb gevolgd, is het gros van de Surinamers die nooit zijn weggeweest of in ieder geval doen alsof ze nooit zijn weggeweest blij met de wet zoals het is, omdat bij toekenning van meer rechten zoals actief stemrecht, het gevaar zou kunnen bestaan dat Suriname zomaar overspoeld wordt door ‘die buitenlanders’. Waarom zij zichzelf als eersterangs Surinamers beschouwen en de groep PSA-ers als tweederangs, weet Joost.
Want het gros van de echte Surinamers – zij die wonen in Suriname met de Surinaamse nationaliteit- studeerde met een Nederlandse nationaliteit in Nederland of elders en bleven Nederlander tot na hun terugkeer in Suriname.
Het meerendeel van deze specifieke groep koos pas voor de Surinaamse nationaliteit wanneer een topbaan zoals directeur op een ministerie, in het vooruitzicht kwam.
Onbegrip voor angst
Ik snap daarom hun angst en die van de groep die echt nooit zijn weggeweest, niet. Per slot van rekening gaat het om broers, zussen, nicht, neef. De diaspora is amper een generatie oud. Ik heb nog een argument. Surinamers die in Suriname wonen en waarvan vele van hen nooit zijn weggeweest, zijn bang dat met toekenning van bepaalde rechten, Suriname zou worden overspoeld door haar diaspora. Ik geloof dit niet. Wie echt terug wil kan dat allang zonder problemen. Je hebt als Surinaamse Nederlander woonachtig in Suriname alleen beperkingen wat betreft het niet hebben van kiesrecht, zowel actief als passief. Ook bij het runnen van een bedrijf kan een Surinamer met de Nederlandse nationaliteit, tegen een en ander aanlopen. Tegelijkertijd is er die grote groep diaspora waarvan het gros hart heeft voor Suriname, maar niet overwegen zich er te vestige vanwege hun carriëre, partner, gezin en materiele bezittingen zoals een huis.
Wassen neus
De emotionele band is wel erg groot onder de diaspora en dat vertaalt zich in klinkende munt. Surinamers van buitenlandse komaf dragen met hun jaarlijkse overmakingen voor een flink bedrag bij de Surinaamse staatskas. In 2008 was het nog 30 miljoen euro op jaar basis en dit bedrag is sindsdien alleen maar gegroeid. Op allerlei manieren, door projecten, investeringen, maar ook uitingen in de muziek, kunst en cultuur, tonen Surinamers van overzee hun begaanheid en verbondenheid met het land Suriname. Komt bij dat Suriname een groot gebrek heeft aan kader om het land goed tot ontwikkeling te brengen.
Oftewel, de diaspora is broodnodig! Ik vraag me daarom in gemoede af, wat er is gebeurd met de belofte van Rabin Parmessar voor actief kiesrecht voor buitenlanders van Surinaamse komaf. Parmessar komt uit de partij van president Bouterse, de Nationale Democratische Partij. Als Bouterse, de NDP iets wil hebben, wordt het gewoon doorgedrukt. Dat hebben we in de afgelopen drie regeringsjaren mogen merken. De amnestiewet is zo’n uiting van de wil van de NDP. Waarom dan bij de PSA wet overgaan tot compromis en de wet dusdanig uit te hollen dat de reeks voordelen marginaal zijn? Ik zou zeggen. Liever had je niets beloofd.
Of als je het wel meent en je belofte wel wilt waarmaken, had dan liever gewacht totdat je als NDP zaken netjes juridisch in orde had en voldoende draagvlak binnen de Surinaamse samenleving had gecreeëerd voor deze belangrijke verandering.
Politiek wil Chinezen wel
En wat ik het allermooiste vind? Dat de deur wagenwijd openstaat voor echte vreemdelingen zoals de grote groepen Chinezen die en mass Suriname binnenkomen en allerlei privileges krijgen toegekend waarvan zelfs Surinamers die nooit zijn weggeweest van dromen! Wat toekenning van rechten aan Personen van Politieke Afkomst betreft, gaat het om de politieke wil om dit te doen. Zoveel is duidelijk. Vooralsnog blijft voor mij de nieuwe PSA-wet een wassen neus. Het heeft weing om het lijf.
Foto: Nancy de Randamie
Negentien oktober 2011. Beeldend kunstenaar Erwin de Vries, maker van het Nationaal Slavernij Monument in het Oosterpark, keerde na tientallen jaren verblijf in Nederland, in 1984 terug naar zijn geboorteland Suriname. Zevenentwintig jaar na zijn remigratie besloot De Vries om zich te laten naturaliseren tot Surinamer. De Vries is hier op weg om zijn Nederlands paspoort in te leveren. Er spelen tal van redenen waarom Surinamers zich niet en mass laten naturaliseren. Erwin de Vries vroeg pas in 2011 naturalisatie tot Surinamer aan, omdat hij wil sterven als Surinamer in zijn geboorteland.
