Het staakt-het-vuren-bestand van de Verenigde Staten en Rusland in Syrië moet de weg vrijmaken voor vruchtbare vredesonderhandelingen in Genève. Naast president Assad hebben ruim negentig rebellengroepen aangegeven zich eraan te willen houden.
In het bestand is één grote uitzondering gemaakt: de strijd tegen Islamitische Staat (IS) mag worden voortgezet. Toch betekent deze uitzondering niet dat de verschillende partijen zich nu volledig op IS zullen richten. De vrees bestaat dat zowel Assad als de rebellen profiteren van de gevechtspauze, omdat deze aan beide partijen de tijd biedt om zich te versterken en te hergroeperen.
Alleen de Verenigde Staten lijkt volledige vrede na te streven
Geen enkele partij geeft prioriteit aan het verslaan van IS, al wil ieder van hen dat zo doen lijken. Iedere partij wil zijn stempel drukken op het nieuw te vormen Syrië. De Syrische burgeroorlog geeft de partijen de mogelijkheid te werken aan hun machtsaspiraties. De chaos biedt mogelijkheid tot verandering. Machtige partijen als Rusland, Iran, Saoedi Arabië en Turkije hebben voorlopig meer belang bij de instandhouding van de chaos dan bij een vreedzame oplossing. Alleen de Verenigde Staten lijkt volledige vrede na te streven, maar lijken daar weinig moeite voor te willen doen.
PR-kans voor Poetin
De Syrische burgeroorlog geeft de Russische president Poetin de mogelijkheid zich meer te laten zien op het wereldtoneel. Assad is de belangrijkste partner in het Midden-Oosten en de Russen hebben er belang bij dat hij aan de macht blijft. Zijn regime verleent de enige toegang aan de Russische vloot tot de Middellandse zee in de Syrische havenplaats Tartous.
Rusland bombardeert de gematigde oppositie om Assad in het zadel te houden. Na vier jaar vechten is de Syrische luchtmacht ernstig verzwakt en gedemoraliseerd. Vele luchtmachtbases zijn in handen gevallen van de oppositie en IS. De Russische luchtmacht is min of meer de luchtmacht geworden van Syrië. Poetin heeft nu aangekondigd om zich militair terug trekken. Het is de vraag of en in hoeverre hij dat doet, maar hij maakt er mooie sier mee. Iets wat hij niet kon doen, zonder zich er eerst mee te bemoeien.
Iran: historische band met Assad
Iran steunt Assad vooral vanwege de paramilitaire organisatie Hezbollah in Libanon. Hezbollah is opgericht door Iran in 1982 met als voornaamste doel om het gehate Israël te bestrijden. De organisatie is afhankelijk van Iraanse wapens en financiële steun die via het buurland Syrië worden geleverd. De bevoorradingsroute tussen de steden Teheran-Damascus-Beiroet is van levensbelang. Valt het regime weg dan zal het voor Hezbollah veel moeilijker worden aan Iraanse steun te komen.
De samenwerking heeft een historische insteek, aangezien de vader van Assad, Hafiz al-Assad, president van Syrië van 1971 tot 2000, één van de weinige leiders was die Iran heeft gesteund tijdens de eerste Golfoorlog met Irak (1990-1991). Vandaar dat Iran nu zo trouw blijft aan Assad.
Saoedi-Arabië strijdt tegen Iran
Voor Saoedi-Arabië is niet IS het grootste gevaar, maar Iran. Met de religieuze en politieke invloed van Iran in Irak, Libanon, Syrië, en volgens hen ook in Jemen, heeft het land inmiddels het gevoel dat het wordt omsingeld door Iran. Assad is een trouwe bondgenoot van Iran en moet daarom worden verslagen. Om dit doel te verwezenlijken steunt het land de soennitische oppositie die tegen Assad en Iran zijn. Door deze steun aan de soennitische oppositie wordt Saoedi-Arabië regelmatig beschuldigd van financiële steun aan het soennitische IS.
Hoewel er geen directe geldstromen van het Saoedische koningshuis naar IS gaan, doneren wel veel individuen uit de maatschappij geld. Om IS te bestrijden zal het land moeten stoppen met dienst te doen als infuus en werk maken van deze individuele geldstromen.
Toch is de overheid tegen IS. Saoedi-Arabië wil IS wel aanpakken maar het heeft hier de middelen niet voor. Ondanks een uitstekend uitgerust leger ontbreekt het aan militaire deskundigheid. Het leger wordt aangevoerd door generaals die zijn gekozen op basis van hun loyaliteit aan het Saoedische koningshuis.
Turkije bestrijdt Koerden
Voor de Turken zijn Koerden de grootste vijand in Syrië en niet per se IS. De Koerden willen uitgesproken graag hun tot nu toe veroverde gebied in Syrië beschermen en verder uitbreiden. Het ultieme doel is om de twee van elkaar gescheiden gebieden aan de Turkse grens met elkaar te verbinden tot één grote autonome Koerdische regio. Voor de Turken is dit onacceptabel. Zij zijn bang dat een Koerdische regio aan de Turkse grens de Koerden in Turkije zal inspireren ook stukken land in Turkije zullen opeisen. Daarnaast is het onwaarschijnlijk dat de Koerden ook tegen IS zullen vechten wanneer het niet hun gebied betreft.
Assad gebruikt IS als schild
Assad heeft voorlopig geen baat bij het verslaan van IS. Hij gebruikt IS als een alternatief. Hij vraagt zich af of de wereld liever een Syrië heeft onder controle van IS of onder leiding van hemzelf. Dat Assad zelf vele Jihadisten heeft vrijgelaten uit de gevangenis in 2011 om de vreedzame demonstraties tegen zijn regime te veranderen in gewelddadig verzet vertelt hij er niet bij. Een tactiek die hij nog steeds volhoudt. Aan het alternatief voor hemzelf heeft hij zelf bijgedragen.
Amerika wil niet echt
De Amerikanen zullen naar verwachting geen leidende rol nemen in de strijd om IS te verslaan. Met het aantreden van Obama als president in 2008 hebben de Amerikanen gekozen voor een minder actieve rol in het Midden-Oosten. Ze zijn één van de initiators van de huidige bombardementen in Syrië, maar niet bereid om grondtroepen te sturen.
Na de Amerikaanse invasies in Afghanistan en Irak zijn de Amerikanen bang voor een nieuw fiasco. Toch zijn grondtroepen wel nodig om IS te verslaan. De geschiedenis heeft geleerd dat alleen bombarderen niet helpt. Zonder boots on-the-ground zullen de Amerikanen IS niet verslaan. Ondanks de Amerikaanse bombardementen heeft IS nog altijd forse stukken van Syrië en Irak in handen.
Eén gezamenlijk front tegen IS
Iedere partij in Syrië voert zijn eigen oorlog voor een zo goed mogelijke positie aan de onderhandelingstafel. Een conflict gaat net zo lang door tot dat partijen moe zijn gestreden en bereid zijn te praten. Zolang een partij zich sterk genoeg voelt, gaat het niet onderhandelen. Net zo min als wanneer een partij zich zwak voelt. Er moet gezocht worden naar een evenwicht. Geen van de partijen in Syrië wil per se een vriend op de troon, maar in ieder geval geen vijand.
Zolang de wil bij de partijen in Syrië ontbreekt om IS echt te verslaan zal er geen gezamenlijk front ontstaan. Het bestand mag dan hoopvol stemmen, het is niet waarschijnlijk dat de partijen tijdens het bestand hun energie in het bestrijden van IS zullen stoppen.
