Mussammad Sonya Akter (9) ziet er piekfijn uit. Het zwarte haar draagt ze in twee staarten, met rode strikken. Die passen mooi bij haar kleding in de nationale kleuren van Bangladesh: rood en groen. De jurk met omslagdoek is zelf gemaakt, door haar moeder of een oudere zus. Sonya is een van de vijf leiders van de klas. Samen met de andere vier geeft ze een presentatie. Om de beurt zeggen ze luid en beslist dat ze iedere dag één goed ding doen. “Ik was mijn handen. Ik doe mijn schoenen aan in de wc. Ik knip op tijd mijn nagels.” Daarna voeren de vijf leiders een dans uit en zingen over hun land. Als je aan het negenjarige meisje vraagt wat ze wil worden later zegt ze: “Juf, net zoals mijn eigen juf.”
Gekamde haren
Ook Sonya’s klasgenootjes, in totaal dertig jongens en meisjes tussen de acht en de twaalf, zien er schoon en verzorgd uit, met gekamde haren en kortgeknipte nagels. Maar vergis je niet, deze kinderen behoren tot de allerarmsten in Bangladesh.
BRAC-leerlingen
BRAC bestuurt 22.618 basisscholen in en buiten Bangladesh.Het BRAC Education Programme (BEP) is een internationaal onderwijsprogramma, met op dit moment 700.000 leerlingen wereldwijd. Het jaarverslag van 2012 meldt dat in dat jaar 206.336 basisschoolleerlingen deelnamen aan de eindtoets, die alle kinderen van openbare en privébasisscholen afleggen. In 2010 waren dat 133.438 leerlingen en in 2011 165.006. Daarbij haalden in 2012 11,6 procent van die 206.336 haalde de hoogste score (A+). Landelijk was dat 9,4 procent. Volgens voorlopige cijfers voor 2013 zou 100 procent van de leerlingen zijn geslaagd voor de eindtoets, terwijl dat percentage voor de overige basisscholen ca. 97 procent bedroeg.
Dit is de basisschool van Korail, de grootste sloppenwijk van Dhaka, waar volgens een globale schatting 40.000 mensen wonen. School is een wat weidse benaming voor deze een-kamerschool, in een lokaal van ongeveer tien bij acht meter, dat net als de meeste kleine winkels en huizen is opgetrokken uit golfplaat. Maar het is tenminste een school, en de kinderen van Korail kunnen er in ieder geval vier jaar lang onderwijs volgen, waarna ze hopelijk (weer) naar een reguliere school in de buurt kunnen. “Al die tijd ben ik hun vaste juf”, vertelt Sosmita Hossain (20). “Deze kinderen hebben behoefte aan een beetje vastigheid.”
Uit de boot gevallen
Vaak zijn deze jongens en meisjes bij gewone basisscholen buiten de boot gevallen.
Hun ouders trokken naar Korail omdat er thuis, in het afgelegen noorden, oosten of zuiden van Bangladesh geen droog brood viel te verdienen. Hun moeders werken vaak als schoonmaakster of kledingarbeidster en hun vaders, als die er al zijn, als riksjarijder. Sonya’s vader, weet juf Sosmita Hossain (20), is bijvoorbeeld alweer weggetrokken en werkt buiten Dhaka. Zelf woont de juf sinds twee jaar ook in Korail. Haar man werkt in de bouw in Oman, vertelt ze. Zij kon, na een korte opleiding tot leerkracht, hier in de klas aan de slag.
Taal, rekenen en opvoeding
Die training kreeg Sosmita van BRAC, een van de maatschappelijke organisaties die actief zijn in Bangladesh, tevens de grootste hulporganisatie ter wereld (zie kader). BRAC zette ook de basisschool op, met eenvoudige hulpmiddelen – ieder kind heeft een leitje om op te schrijven – en leverde het lesmateriaal.
De leerlingen krijgen les in taal, rekenen en Engels. Ook ‘Environment’ staat op het programma, waarbij ze leren over de natuur, het milieu en aardrijkskunde, en zingen en dansen. Daarnaast doet Hossain ook een beetje aan opvoeding in het algemeen: ze brengt kinderen manieren bij en persoonlijke verzorging. Wie spijbelt, wordt meteen gebeld: “Ik hou echt in de gaten of kinderen niet zomaar wegblijven.” Eén keer per maand worden ouders uitgenodigd om te komen kijken naar de vorderingen van hun zoon of dochter. “Ook om hen zo veel mogelijk te betrekken bij school.”
BRAC, de ngo
BRAC (voorheen Bangladesh Rural Advancement Committee) [brac.net] begon in 1972 als noodhulporganisatie in de nieuwe staat Bangladesh, die na de Onafhankelijkheidsoorlog van 1971 was ontstaan na afscheiding van Pakistan. Naast onderwijs houdt BRAC zich onder meer bezig met programma’s voor gezondheidszorg, microkrediet, voeding, milieu en versterking van gemeenschappen. Sommige programma’s, zoals voor gezondheid, exporteert de organisatie naar landen als Tanzania, Sierra Leone, Zuid-Sudan, Afghanistan en Pakistan.
Ook heeft BRAC commerciële activiteiten, zoals BRAC Bank, BRAC Dairy en BRAC Feed Mills. Duurzame initiatieven zijn BRAC Solar en BRAC Recycled Handmade Paper. Het geld dat hiermee wordt verdiend, plus donaties van o.a. de VN, Gates Foundation, Oxfam-Novib, gaat naar de hulpprogramma’s. Er werken bij BRAC ruim honderdduizend mensen.
Toekomstidealen
Ritmisch noemt de hele klas landen, hoofdsteden en de munteenheid van het betreffende land op. Je ziet de hersens kraken bij deze en gene, maar allemaal zijn ze enthousiast en hebben ze hoge toekomstidealen: veel meisjes willen juf worden, net als Sonya, of dokter. De jongens willen bij de politie of cricketspeler worden. Zoals Muhammad Yameen (10), die een jaar geleden naar Korail kwam. “Mijn vader is riksjarijder, maar ik word een sportman.”
Juf Sosmita glimlacht wijs; zij weet dat de vooruitzichten van de jongens en meisjes van Korail op zulk werk niet zo groot zijn. “Maar ze krijgen in ieder geval een kans.”
