Vermoord om een blog in Bangladesh

Twee moorden op twee bloggers in een maand. Op 26 februari werd Avijit Roy omgebracht op de campus van de Universiteit van Dhaka. Hij was Amerikaans staatsburger maar geboren in Bangladesh. En op 30 maart werd online activist Oyasiqur Rahman Babu op klaarlichte dag afgeslacht in de hoofdstad van Bangladesh, Dhaka. Hij was pas 27 jaar. Hij had een online protest tegen de moord op zijn vriend Avijit gevoerd, onder de hashtag “#IamAvijit” en “WordsCannotBeKilled”. 

Babu was onderweg naar zijn kantoor toen hij werd aangevallen door drie jongeren, gewapend met vleeshouwers. Hij werkte bij een reisbureau. Daarnaast had hij veel kritiek op het religieus fundamentalisme. Het motief was “ideologisch verschil van mening”. Dat is de mening van Biplab Kumar Sarkar, waarnemend commissaris van de gemeentepolitie van Dhaka, nadat hij twee van de drie verdachten had ondervraagd. Omstanders hadden de twee een kilometer lang opgejaagd, ingerekend en aan de politie overhandigd. Beiden jongens bleken negentien jaar oud te zijn en te studeren aan een madrassa (Koranschool). Ze gaven bij het eerste verhoor meteen toe de moordenaars te zijn. Het bleek dat ze Oyasiqur hadden vermoord zonder dat ze wisten wie hij was en zonder ooit een woord van hem gelezen te hebben. De media wisten later te vertellen dat de twee zouden hebben gehandeld op instructie van een zekere Masum, zelf net afgestudeerd van een madrassa. 

Niet de eerste keer
Ruim twee jaar eerder was een andere progressieve blogger, Ahmed Rajib Haider aan het mes geregen in de hoofdstad. Er was al snel een verdachte, maar de politie heeft in dit geval tot op heden nog geen enkele arrestatie verricht. Ook Haider maakte van zijn mening geen geheim. Hij was sterk tegen het islamistisch fundamentalisme. 

De lijst is nog langer. Er zijn onopgeloste moorden op AKM Shafiul Islam, een hoogleraar aan de Rajshahi Universiteit en Sheikh Nurul Islam Faruqi, de presentator van een programma op Channel 1, een privé televisiestation.

Opmars
De moord op Avijit Roy, afgelopen februari, is inmiddels opgeëist door een militante groep die zichzelf Ansar Bangla 7 noemt. De groep veroordeelde Roy als “een atheïst”. De brute moordmethode laat zien dat het islamitisch extremisme aan een opmars bezig is, ondanks het feit dat Bangladesh een gematigde koers vaart en een democratie is. De regering zegt alles onder controle te hebben en voert een hard beleid tegen religieus fanatisme en extremisme. Maar, zegt professor Syed Manzoorul Islam van de Universiteit van Dhaka, het werkt niet echt. "De regering reageert maar is niet proactief. Zo blijf je achter het probleem aanrennen. We moeten het onderwijs en onze eigen cultuur gebruiken om het religieus fanatisme in te dammen. Met een uniform onderwijssysteem waar iedereen aan mee kan doen kun je tolerantie kweken in de scholen. Maar dan moet je een onderwijs bieden dat mensen leert te analyseren. We doen nog teveel volgens de methode van 'alles uit het hoofd leren'. Daar moeten we vanaf."

Online felle discussie
Op sociale media woeden ondertussen felle discussies over de moordpartijen. Veel stemmen zijn tegen de afslachtingen maar er zijn er ook die de slachtoffers het etiket “anti-islam” proberen op te plakken. 

Een zekere SM schrijft: ‘In Bangladesh is het erg gemakkelijk iemand af te maken vanwege godsdienst, of politiek. Een schande.’ Een ander, enlightenedview, heeft dit commentaar: ‘Veroordeling is niet meer voldoende. Als Bangladesh echt een oplossing wil, dan zal de staat mensen moeten straffen die anderen vermoorden in de naam van religie.’ MH Khan laat deze waarschuwing achter: ‘Laat je horen, iedereen. Het volgende doel ben jij, of ik, of wie dan ook. Stop het moorden, voordat we alle controle kwijtraken aan die fundamentalisten en fanatici. Zoek de wortels op van dat fundamentalisme en trek ze allemaal, in hun geheel, uit de heilige grond van ons land.’ 

Van Soul of BD komt deze reflectie. ‘Ik ben tegen het vermoorden van de bloggers. Maar vrijdenkers of atheïsten hebben niet het recht om het geloof van een ander aan te vallen. Sommige van deze ultramoderne (!) atheïstische Bangladeshis denken dat atheïsme hetzelfde is als het aanvechten van alle islamitische regels, met allerlei soorten van verkeerde logica. Daar is helemaal geen aanleiding voor. In ontwikkelde landen vragen atheïsten niet aan gelovigen waarom ze geloven en gelovigen hebben geen kritiek op atheïsten. Dus mensen, kom op, gebruik je gezonde verstand, heb respect voor anderen en het allerbelangrijkste: dring anderen niets op.’

(Inter)nationale reacties
Na de moorden volgden nationale en internationale veroordelingen. Pierre Mayaudon, de ambassadeur van de Europese Unie in Bangladesh zei in een reactie dat hij meeleefde met de familie van de slachtoffers. Hij zei dat de EU meer dan ooit een steun zou zijn voor vrije meningsuiting, een essentieel onderdeel van een democratische samenleving. Amnesty International gaf een verklaring uit waarin stond dat deze verschrikkelijke moorden genoeg moesten zijn om de autoriteiten “uit hun slaap te halen”. Er moet een veilige omgeving zijn voor journalisten en activisten om hun mening te geven, vindt de organisatie. 

Het gevoel werd gedeeld door een eminente juriste in Bangladesh, Sultana Kamal. Ze had wel een verklaring voor het feit dat de aanvallers zo tekeer konden gaan: na de moord op Avijit was geen enkele maatregel genomen om herhaling te voorkomen. Een prominent nationaal platform, Bangladesh Rukhe Darao, waarschuwde dat bij gebrek aan harde maatregelen van de regering het gevaar bestond dat het hele vrije denken uit het land zou verdwijnen. En op de avond van de moord op Oyasiqur was er een fakkeloptocht, waar jongeren, online activisten en studentenorganisaties aan meededen. 

De opmerking van de lokale onderzoeker van Amnesty International, Abbas Faiz, blijft staan. Hij vraagt zich af hoeveel bloggers er nog aangevallen moeten worden voordat er echt actie wordt ondernomen.

(vertaling en bewerking: Bram Posthumus)