Nadin is zestien jaar en woont sinds vijf jaar in Nederland. Ze zit in de derde klas van het VMBO, haar zus zit in het tweede jaar van haar opleiding accountancy. Hun moeder heeft net haar inburgeringsexamen gehaald. De jaren van oorlogsgeweld, angst en onzekerheid in haar geboorteland Irak liggen inmiddels ver achter Nadin. Ze is volop bezig een toekomst in Nederland op te bouwen.
Terug naar Irak
Tenminste, dat dacht ze. Binnenkort wordt hun uitkering stopgezet en moeten ze hun huis in Nijmegen uit. Dan kunnen ze ook de brief van de IND verwachten waarin ze worden opgeroepen zich te melden in een vertrekcentrum. ‘Waarom moet ik opeens terug naar Irak? Het is daar niet veilig.’ zegt Nadine. Ze is met haar familie naar Ter Apel gekomen om te demonstreren tegen de voorgenomen gedwongen uitzetting van honderden uitgeprocedeerde Irakezen.
Bijzondere hardheid
Nadin is een van de 1.300 Irakezen die een tijdelijke verblijfsvergunning ontving op basis van het categoriaal beschermingsbeleid en die na intrekking van die vergunning nu naar Irak moeten terugkeren. Voor Irakezen uit Centraal-Irak gold het categoriaal beschermingsbeleid van 2 april 2007 tot en met 21 november 2008. Dat betekent dat asielzoekers die niet om individuele redenen voor een vergunning in aanmerking komen, toch tijdelijk kunnen blijven als het volgens de minister ‘van bijzondere hardheid zou getuigen’ om hen terug te sturen ‘in verband met de algehele situatie daar’, zoals in oorlogsgebieden. Zodra de situatie in het land van herkomst weer veilig is, moet deze groep asielzoekers teruggestuurd worden. De gedachte daarachter is dat Nederland te ‘vol’ is om ze permanent op te nemen en dat ze bovendien nodig zijn om hun land daar weer op te bouwen.
Relatieve veiligheid
Categoriaal beschermingsbeleid is op papier best redelijk: we bieden tijdelijk bescherming aan mensen die op de vlucht zijn, totdat de situatie in hun land weer veilig is. Maar veiligheid is relatief. Volgens Vluchtelingenwerk en UNHCR zijn grote delen van Irak nog altijd te gevaarlijk om vluchtelingen naar terug te sturen. Ook Human Right Watch en Amnesty bekritiseerden het beleid van de minister. En kan Irak de toestroom terugkerende vluchtelingen wel bolwerken, zeker nu de veiligheidssituatie in de buurlanden – waar de meeste Irakezen naar toe vluchtten – dermate verslechterd is? Alleen al in de maanden juli/augustus vluchtten 20.000 Irakezen voor het geweld in Syrië terug naar Irak.
Ingeburgerd
Bovendien, veel van de Irakezen zijn al langer dan vijf jaar in Nederland. Ze zijn volop bezig met opleiding, werk, inburgeringscursus: kortom hun leven aan het opbouwen. Kun je van hen vragen om weer terug te keren? Naar een instabiel land waar het voor velen van hen nog wel degelijk gevaarlijk is en waar ze niets meer hebben?
Willekeurig geweld
Demissionair minister Leers wil het categoriale beschermingsbeleid voor alle landen afschaffen. Voor asielzoekers uit onveilige landen zouden er afdoende (individuele) beschermingsgronden bestaan. Asielzoekers krijgen zo bovendien sneller duidelijkheid over hun kansen op verblijf in Nederland, is de redenering. Dat klinkt plausibel, maar de asielzoeker moet dan wel kunnen aantonen dat het geweld in zijn land specifiek op hem is gericht. Dat is bijna ondoenlijk voor vluchtelingen die uit landen komen waar sprake is van willekeurig geweld. Hoe kun je bewijzen dat die bomaanslag op jou gericht was?
Duivels dilemma
Het is een duivels dilemma: vanuit het oogpunt van humaniteit en solidariteit zou Nederland vluchtelingen van oorlogsgeweld moeten beschermen. Maar inwoners van alle brandhaarden in de wereld een veilige haven bieden is onmogelijk, laat staan permanent. Voor Nadin is het onbegrijpelijk. ‘Ik voel me meer Nederlander dan Irakees. Nijmegen is mijn stad, niet Bagdad.’
