Niet alleen Europa heeft te maken met een groeiende instroom van vluchtelingen; ook in Amerika neemt het aantal ontheemde mensen met sprongen toe. In 2014 deden tienduizenden mannen, vrouwen en kinderen uit El Salvador, Guatemala, Honduras en delen van Mexico een asielaanvraag in de Verenigde Staten.
El Salvador, Guatemala en Honduras staan ook wel bekend als de Noordelijke Driehoek van Centraal-Amerika en vormen samen één van de gevaarlijkste regio's ter wereld. Opvallend is de toename van het aantal vrouwelijke vluchtelingen; in één jaar tijd (2013-2014) is het aantal vrouwen dat de grens met de VS oversteekt bijna verdrievoudigd. Het onlangs verschenen VN-rapport ‘Women on the Run’ bevat de schrijnende getuigenissen van 160 vrouwelijke vluchtelingen die de VS wisten te bereiken.
De tienduizenden asielaanvragen in de VS vormen slechts het topje van de ijsberg, want lang niet iedereen vlucht naar Noord-Amerika. Het aantal asielaanvragen in omringende landen (Belize, Costa Rica, Nicaragua, Panama en Mexico) is inmiddels bijna 13 keer zo groot als in 2008. De veiligheidscijfers uit de Noordelijke Driehoek liegen er dan ook niet om: Honduras heeft het grootste aantal moorden ter wereld, gevolgd door El Salvador (vijfde plaats) en Guatemala (zesde plaats). Als het gaat om moord- en doodslag op vrouwen staat El Salvador op de eerste, Guatemala op de derde en Honduras op de zevende plaats. Politieke autoriteiten hebben geen controle meer over de geweldsgolven in het gebied; de drie landen worden in toenemende mate bestuurd door georganiseerde criminele groeperingen. 85% van de vrouwen uit het ‘Women on the Run’-rapport is naar eigen zeggen afkomstig uit een buurt die gecontroleerd wordt door dergelijke criminele organisaties.
Het ‘Women on the Run’-rapport is gebaseerd op diepte-interviews met 160 vrouwen in de leeftijd van 18 tot 57 jaar. 63 vrouwen waren afkomstig uit El Salvador, 30 uit Guatemala, 30 uit Honduras en 37 uit Mexico. 15 van de 160 vrouwen is transgender.
Geweld aan de orde van de dag
De 160 vrouwen uit het rapport geven aan dat zij op bijna dagelijkse basis te maken hadden met bedreigingen, afpersing en fysiek geweld, vaak in de vorm van verkrachting. 60% van de vrouwen heeft naar eigen zeggen aangifte gedaan bij de politie of andere autoriteiten, maar allen gaven zij aan vervolgens onvoldoende of zelfs helemaal geen bescherming te hebben ontvangen. De overige 40% deed geen aangifte omdat ze het idee hadden dat een officiële melding zinloos zou zijn of dingen juist erger zou maken.
In pogingen om zichzelf te beschermen, sluiten vrouwen zichzelf en hun kinderen vaak op binnenshuis – met als gevolg dat kinderen niet naar school gaan en vrouwen niet aan het werk kunnen. Maar ook binnen de muren van hun eigen huis zijn ze niet veilig. Alle vrouwen uit het ‘Women on the Run’-rapport vertelden over aanhoudend fysiek misbruik door de partner, variërend van het in elkaar geslagen worden met honkbalknuppels tot verkrachting. Ook in deze gevallen voelden zij zich – na aangifte – niet beschermd door de politie.
De vlucht die moet leiden tot een beter leven blijkt vaak een hel op zich. Na het betalen van grote sommen geld aan tussenpersonen worden vrouwen vaak alsnog in elkaar geslagen, verkracht en zelfs vermoord.
93% van de 160 geïnterviewde vrouwen heeft succesvol de ‘credible or reasonable fear’-interviews afgelegd; de eerste stap in de asielprocedure van de Verenigde Staten. De overige 7% bestaat uit vrouwen wiens asielaanvraag is goedgekeurd en uit vrouwen die onder het beginsel van ‘non-refoulement’ (verbod op terugzending naar het land waar de vluchteling gevaar loopt) of op basis van het VN-verdrag tegen marteling voorlopig in de VS kunnen blijven.
Internationale afspraken
Officieel gezien zetten El Salvador, Guatemala, Honduras en Mexico zich in voor een veiligere samenleving. In 2014 ging het ‘Brazil Plan of Action’ van kracht, bedoeld om de vluchtelingenstromen in Noord- en Zuid-Amerika tegen te gaan. Belangrijk onderdeel was een preventieprogramma gericht op het versterken van de bescherming van de bevolking in de Noordelijke Driehoek. Daarnaast maakten El Salvador, Guatemala en Honduras samen afspraken om de onderliggende oorzaken van hun vluchtelingenuitstroom aan te pakken, wat zich vertaalde in de ‘Alliance for Prosperity’. Hoewel deze landen volgens de VN al enige vooruitgang hebben geboekt, laat het ‘Women on the Run’-rapport zien dat er nog steeds een dringende noodzaak is om de levens van deze vrouwen veiliger te maken.
