Elk jaar op Moederdag wachten in het opvangcentrum in Karachi 'verstoten moeders' vol spanning op hun kinderen. Zachtjes prevelend smeken ze Allah om bemiddeling. Ze zijn bang alleen te moeten sterven. Aan het einde van de dag zijn ze zo van slag. Er is weer een jaar voorbij zonder te weten waar hun kinderen zijn.
Het komt volgens de Edhi Stichting in Pakistan en de Stichting Help Age in India steeds vaker voor dat met name zonen hun moeders de deur uitzetten. ‘Oeps, we verloren oma!’ Ze wordt door haar familie in de auto naar de volgende stad gebracht en daar aan haar lot overgelaten. Maar er zijn ook gevallen bekend van de dementerende oma die in het stadspark aan de overkant van de straat werd gedumpt.
Wat valt er nog te herenigen, zou je zeggen, nadat je met volle verstand van je moeder afwilde?
De Stichting Old Age in Delhi treft regelmatig verwarde vrouwen in plantsoenen en treinstations aan, of wordt door de politie gebeld. Als de organisatie in staat is het adres van de kinderen op te sporen, probeert ze te bemiddelen. Maar wat valt er nog te herenigen, zou je zeggen, nadat je met volle verstand van je moeder afwilde?
Ouders in huis is normaal
In zowel Pakistan en India, ooit behorend tot het grote Britse Indiase Rijk, is het de ‘normaalste’ zaak van de wereld dat een zoon na zijn huwelijk zijn ouders in huis neemt. Het sterftecijfer onder bejaarde mannen ligt hoger dan bij vrouwen. Ik zie het hier en in India, vrouwen zijn sterk, ze overleven hun mannen nog heel wat jaren. Maar ze worden wel gebrekkig. Lopen gaat ze minder goed af. Ze beginnen te dementeren en ze kunnen hun plas niet meer ophouden. De kleinkinderen lachen om de winden die oma laat. De groteren beginnen genoeg te krijgen van hun moeder die het huis vervuilt.
Eindelijk hebben ze geld en ze willen het niet met hun zieke moeder delen
Een oudere moeder in huis kost geld. Niet de elite of de arme gezinnen op het platteland willen van hun moeder af. De rijkeren hebben geld om verpleegkundigen in te huren. Voor de plattelanders is het de gewoonste zaak van de wereld dat moeder bij ze in woont. Maar het zijn vooral de gezinnen die zich nu tot de middenklasse mogen rekenen. Eindelijk hebben ze geld en ze willen het niet met hun zieke moeder delen.
Bejaardentehuizen bestaan nauwelijks in Pakistan en India. De enkele opvangcentra voor ouderen van dagen zijn te erg om er je moeder in te stoppen. Maar soms is er geen keus als je kind niet meer voor je wil zorgen. Overigens ontkent bijna iedere Pakistaan of Indiër dat er zonen zijn die hun moeders dumpen. "In onze cultuur vangen wij met liefde haar op. Als wij straks oud worden zorgen immers onze zonen voor ons." Ze verwijten ons, westerlingen, wel erg gemakkelijk van onze zorgplicht af te komen door onze ouders in bejaardentehuizen te laten ‘opsluiten’. ‘Hoe vaak ga je dan? Een keer per maand? In ons gezin hebben wij respect voor onze moeder!’"
Geen menswaardige oude dag
Ik heb die andere kant gezien in New Delhi. In een van de minder ontwikkelde buitenwijken waar een stichting gedumpte oudjes opvangt. Soms meer dan twintig mensen liggen er op een kamer, in oude verroeste bedden. "Wat moeten we anders?", verontschuldigt de directeur zich. "We hebben geen fondsen om deze mensen van een menswaardige oude dag te voorzien. We geven ze een bed. Als ontbijt, lunch en diner, eten ze dal (linzensoep) en roti (platte broodjes)." Maar er is in ieder geval nog iemand die zich om deze veelal oude vrouwen bekommert.
Een van de vrouwen die ik er in haar bed aantrof was zelfs mishandeld door haar kinderen. Ze weigerde nadat haar man stierf het huis op naam van haar zoon te zetten. "Ze duwden me naar beneden, de trap af", zegt ze zachtjes. "Ik kon niet meer lopen. Ik moest naar het ziekenhuis. Er was bloed in mijn ontlasting." Haar zoon liet niets meer van zich horen. Een medewerker van het ziekenhuis belde met de stichting die haar nu opvangt.
Niet iedereen duwt zijn moeder de trap af. Een Pakistaanse vriend gaf eerlijk toe dat zijn broer en zijn gezin hun moeder in hun huis te veel aan haar lot overlaten. Uit een onderzoek van de Agewell Foundation in New Delhi (2012) bleek dat 87 procent van de ouderen in de leeftijdsgroep 70 tot 80 over hun isolement klagen. Ze komen niet verder dan het bijna 24 uur-verblijf in de achterste slaapkamer. Ze hebben de luxe van goede voeding, een kachel in de winter als het koud is en de airco als de temperaturen stijgen. Maar ze leven net zo goed geïsoleerd.
Ze willen hun kinderen niet lasting vallen. Ze sterven nog liever in de kou
Klagen zullen ze niet. Geen kwaad woord over hun kinderen zul je ooit in het opvangcentrum in Karachi of in Delhi horen. Hoe diep de moeders ook in hun harten zijn gekwetst. Het beeld van de eerste kinderjaren zal ze altijd bijblijven. Over die periode praten ze met een hun glimlach op hun gezicht en tranen in hun ogen. "Sommige vrouwen weten nog heel goed op welk adres hun zonen wonen. Als we ze die vraag stellen, doen ze net alsof ze het zijn vergeten. Ze willen hun kinderen niet lasting vallen. Ze sterven nog liever in de kou of in de warmte uit solidariteit met hun zonen en dochters."
