De perikelen rondom de amnestiewet wakkerden een nieuwe ronde van nationalisme binnen de Surinaamse samenleving aan. Eentje die diepe wonden slaat binnen de gemeenschap en gericht is op uitsluiting van bepaalde groepen, de zogenaamde neppe Surinamers. Als rechtgeaarde Surinamer ben je voorstander van gratieverlening van jouw president en wijs je pertinent alle kritieken af. Vooral die van oud-kolonisator Nederland. Sranan Sani, Wi Sani, Na oen e bepaal, dus w’o du san un wani, vrij vertaald: Surinaamse zaken zijn onze aangelegenheid, wij zijn nu zelfstandig dus doen we wat wij willen.
Het klinkt als de houding van een puberend kind dat in opstand komt tegen zijn ouders. Inderdaad zou je de manier waarop Suriname ageert tegen iedere inmenging van Nederland hiermee kunnen vergelijken.
Nieuw nationalisme
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”15327″,”attributes”:{“alt”:”Bij de inauguratie van Bouterse op 12 augustus 2010 was niet alleen Nederland niet uitgenodigd, maar was er ook geen stoel beschikbaar voor de ambassadeur van het Koninkrijk der Nederlanden in Suriname”,”class”:”media-image”}}]]
Dit anti-Nederland sentiment was altijd sluimerend aanwezig, maar begon te groeien toen twee jaar terug Bouterse de macht in het land overnam. Het steeg explosief nadat Nederland zich fel uitsprak tegen de amnestiewet. Maar het laaide pas goed op toen president Bouterse tijdens een Eenheidsmanifestatie van zijn coalitie op 5 mei alle tegenstanders van de amnestiewet staatsvijanden en ‘futuboi van de kolonisator’ noemde. Onmiddellijk daarna begon het. Wie de echte Surinamer is, gaat voor de eenheid en verzoening die de regering Bouterse predikt. Wie een neppe Surinamer is – futuboi van de kolonisator – is tegen de eenheid en verzoening.
Het is ontzettend jammer dat dit nieuw nationalisme gevoed wordt met een anti-Nederland sentiment. Het nationalisme in Suriname groeit, maar de grondslag is een valse en de uitwerking een gevaarlijk negatieve. De huidige polarisatie binnen Suriname is er niet langer eentje tussen de politieke kampen – voor- en tegenstanders van Bouterse. Dit nieuw nationalisme heeft een diepe kloof geslagen binnen het Surinaams volk zelf. Zowel in Suriname als tussen de Surinamers hier te lande en die van overzee. Discussies als Wie is de echte Surinamer? zijn aan de orde van de dag op sociale media als facebook, en de conclusie is al snel: de echte Surinamers hebben om te beginnen een Surinaamse nationaliteit, zijn niet uit het land gevlucht in de jaren tachtig en ondersteunen deze regering blindelings.
Wie kritiek heeft, riskeert gediskwailficeerd te worden als ‘de echte Surinamer’.
Ook ik, een geboren zwarte Surinaamse vrouw uit Surinaamse ouders, die 10 jaar terug remigreerde naar haar geboorteland, wordt puur vanwege het feit dat ik weg ben geweest en de Nederlandse nationaliteit heb, afgeschilderd als neppe Surinamer. Het lijkt wel of veel ‘echte Surinamers’ zich niet kunnen voorstellen wat ik hier ben komen doen. Regelmatig krijg ik de vraag wanneer ik terugga. Tegen hen zeg ik, Suriname is evenveel mijn land als zij die nooit weg zijn geweest.
Een voorbeeld hoe het 180 graden anders kan en zoals het mijns inziens in Suriname zou moeten zijn, is de Verenigde Staten van Amerika. Als oud-kolonie en immigratieland omarmt zij iedere burger uit den vreemde, zolang deze goed gedragen en niet op het crimineel pad begeven. Denk aan de geboren Oostenrijker Arnold Schwarzenegger, die het tot senator van de staat Californie schopte en tot de dag van vandaag een vet Oostenrijks accent heeft. Denk aan president Barack Obama wiens vader in Afrika geboren is…
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”15328″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Geen eenheid en verzoening
De eenheid en verzoening die Bouterse op 5 mei op het podium op het Onafhankelijksplein verkondigde en die meermaals daags te volgen is via een ziekmakend tv-spotje waar hij alle Surinamers oproept “om van Suriname te houden” – ook al houden ze misschien niet van hem- is vals. Vals omdat dit nieuw nationalisme juist polarisatie en segregatie (=afscheiding) en uitsluiting van bepaalde groepen Surinamers in de hand werkt.
Bovendien leidt het de aandacht af van het werkelijke issue. Namelijk dat gratieverlening aan verdachten in een lopend strafproces indruist tegen alle ethische en morele normen van omgaan met elkaar binnen een samenleving. Gratieverlening ondergraaft ook de rechtsstaat omdat het ernstige misdaden – al dan niet gepleegd tegen de menselijkheid – straffeloos stelt en het bovendien het recht van nabestaanden en slachtoffers op gerechtigheid – oftewel bestraffing van daders – doorkruist.
Minder Nederland versus Suriname
Om de groeiende polarisatie te stuiten, zou het misschien goed zijn als Nederland zich minder overduidelijk tegenstander van de amnestiewet toont en via de weg van stille diplomatie steun zoekt bij andere landen en supranationale organen als de Europese Unie, de Organisatie van Amerikaanse Staten en de Verenigde Naties. Dit is ook een manier om Suriname op de vingers te tikken. Ik zeg dit, omdat de discussie in Suriname veel minder over de amnestiewet gaat en steeds meer over Nederland versus Suriname.
Als alle berichten nu eindelijk kloppen, is de geplande EU-ACP vergadering die in november in Paramaribo gehouden zou worden, afgelast. Een heuse internationale rel is ontstaan. Nederland heeft de Europese Unie zover weten te krijgen ‘nee’ te zeggen voor het houden van de vergadering in Suriname, terwijl de ACP landen als 1 blok achter Suriname staan. Als het zo doorgaat, gaat de EU/ ACP vergadering dit jaar helemaal niet door. De verhoudingen tussen het noorden en het zuiden staan op scherp. De belangrijke issues die op deze belangwekkende vergadering besproken moeten worden, lijken nu ondergesneeuwd te zijn geraakt door de amnestiewet.
Tegelijkertijd moet je je afvragen of voor- en tegenstanders van het houden van de vergadering in Paramaribo, eigenlijk wel weten waar het precies om gaat of dat ze handelen vanuit een automatische loyaliteit,. Eentje dat alles te maken heeft met het verleden en eeuwenoude machtsverhoudingen tussen noord en zuid. Of de EU/ ACP vergadering in Paramaribo gehouden wordt of niet, de wereld zal zeker meer te weten komen over Suriname en de misstanden. En dat betekent slechte publiciteit voor de regering Bouterse.
Eigen tegengeluid
Om de focus van Nederland af te halen en terug te brengen naar het werkelijke issue – amnestiewet – zou het goed zijn als tegenstanders komen met een goed doordacht tegengeluid, waardoor dit nieuw nationalisme wordt gestuit. Niet met de bedoeling om de nationalistische opmars in te dammen, maar met het doel dit vals nationalisme te vervangen door een waarachtig nationalisme. Eentje waarmee alle Surinamers, waar ook ter wereld zich achter kunnen scharen. Wat voor nationaliteit ze ook mogen hebben, of ze nu kritiek hebben op de amnestiewet of niet.
Wat dat betreft houdt Bouterse zich duidelijk niet aan zijn woord toen hij na zijn inauguratie als president in augustus 2010 ‘eenheid en verzoening’ beloofde voor Suriname en Surinamers, ook zij die overzee wonen. Het kan ook zijn dat Bouterse het verzet tegen de amnestiewet heeft onderschat en zijn zijn recent gedane uitspraken en de door zijn kabinet uitgezette strategieën en propaganda niet had gepland. Is de regering Boutese werkelijk in paniek geraakt nadat Ruben Rozendaal tijdens een zitting van het 8 decemberproces had getuigd dat Bouterse de trekker had overgehaald om Cyrill Daal en Surindre Rambocus te doden? Of gaat het zoals het meer en meer op begint te lijken, een vooropgezet plan?
Geen nieuwe politiek
Opmerkelijk is de uitspraak dat tegenstanders van de amnestiewet futuboi van de kolonisator zouden zijn, terwijl Bouterse met zijn huidige regering gebruikmaakt van een aftreksel van nagenoeg dezelfde controle – onderdrukkingsmechanismen als kolonisator Nederland ooit deed. Okay, iedereen is vrij om te gaan en staan waar hij of zij wil, zeggen wat hij of zei wil. En van fysieke lijfstraffen of onrechtmatige vrijheidsberoving is al helemaal geen sprake. Maar toch. Wie teveel praat en te dwars is, riskeert repressailles. Het kan van alles zijn. Plotseling ontslag of juist nooit die overheidsbaan krijgen waarvan je weet dat je er geknipt voor bent. De mogelijkheden om tegenstanders de mond te snoeren, zijn legio.
De mechanismen die deze regering hanteert, zijn niet nieuw. Alle regeringen sinds de Onafhankelijkheid hebben zich in meer of mindere mate hiervan bedient. Het verschil is dat deze regering aanvankelijk sprak over een nieuwe politiek, terwijl ze met groter enthousiasme dan ooit, de oude vorm van politiekvoering hanteren. Namelijk extreme vormen van patronage, elitisme en nepotisme.
Het verschil is ook dat de regering Bouterse-Ameerali hun ‘ouderwets’ beleid dat meer uit is op eigenbelang dan volksbelang, verpakt in een boodschap van emancipatie, ontwikkeling, verzoening en eenheid. Het tegendeel is het geval. Recente resultaten van het IMF en de Wereldbank vertellen het verhaal hoe ontzettend goed Suriname macro-economisch boert. In plaats van schulden te maken, wordt de staatskas bijgespekt en is er een constante groei van minstens 3,5 % per jaar dankzij de groei in de goud-, hout- en aardolie industrie.
Rijker Suriname, armer volk
Maar de investeringskansen voor de gewone gemiddelde burger die wil ondernemen zijn niet verbeterd en de koopkracht is zienderogen achteruit gegaan. Ik was laatst in het kantoor van de Kamer van Koophandel en inderdaad bruist het daar van activiteit. Maar de clienten die komen voor zaken – in de twee achterachtereenvolgende dagen dat ik binnenliep – waren overwegend buitenlanders uit Azie, de regio en anderen die het Engels als voertaal gebruikten. Zo op het oog werden ze begeleidt door Surinamers… Buitenlanders hebben de enorme investerings potentie van Suriname zeker geroken. Neem het ze kwalijk. Wie geldt overheeft, doet er zeker nu, goed aan om een business te starten in Suriname.
Een groeiende groep Surinamers heeft ondertussen steeds minder te besteden. De middenklasse verdwijnt langzaam maar zeker, terwijl tegelijkertijd de groep stinkend rijken een kleine groei vertoont. De tegenstellingen in het land worden dus ook in sociaal-economisch opzicht groter. Het zijn de mensen die al rijk waren en de juiste (politieke) connecties hebben of al een goed lopende business hadden, die nu rijker worden. Weer anderen lukt het door drugssmokkel, fraude, oplichting, prostitutie, of andere, illegale activiteiten, met de opbrengst hiervan een verder legale business te starten. De derde groep die nu beslist goed boert is de groep loyalisten rondom de NDP en de nog niet in ongenade gevallen coalitiegenoten. Zij krijgen ergens een dikbetaalde job toegeschoven.
Fort Zeelandia
Het verschil is ook dat deze regering deze controle- en onderdrukkingsmechanismen – resultaat van de erfenis van de slavernij en diepgeworteld in het wezen van Suriname en dus ook in die van haar (politieke) leiders – nog strakker toepast dan voorafgaande democratische gekozen regeringen.
Ik heb het over de veelheid aan uitgezette strategieën van controle en onderdrukking. Verdeel- en heers, in de politiek en samenleving is aan de orde van de dag. Ook kijkt niemand er nauwelijks nog van op dat Bouterse, zijn kabinet en de NDP zonder overleg, besluiten neemt. Een heel recent voorbeeld is de nieuwste rel in Suriname. De regering Bouterse is van plan het Fort Zeelandia complex in te lijven.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”15329″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Het Fort Zeelandia is de plek waar de Decembermoorden hebben plaatsgehad en waar nu een monument ter herdenking staat. Het Fort staat symbool voor het onstaan van Suriname en de koloniale tijd. Het is in en rondom het Fort waar de Engelsen en Nederlanders tijdens een gevecht hebben beslist wie Suriname mocht ‘hebben’. Het is tijdens de slaventijd een belangrijk centrum voor de slavenhandel geweest. Maar bovenal is het Fort Zeelandia belangrijk omdat het sinds 2 decennia het hart vormt van kunst, cultuur, geschiedenis, entertainment en historisch erfgoed van Suriname. Het kabinet van de president heeft het plan om vrijwel alle huidige gebruikers uit hun panden te zetten en het Fort voor eigen gebruik te reserveren en naar eigen goeddunken te beheren.
Ik geloof niet dat het toeval is dat deze inlijving komt in dezelfde periode als de perikelen rondom de amnestiewet.. Al uit eerdere uitspraken en genomen stappen van deze regering is gebleken dat zij het denken, doen en laten van de kunst- en cultuurbeoefenaars en de hoeders en promotors van kunst, cultuur, geschiedenis, willen beinvloeden en de met bloeddoordrenkte geschiedenis willen wegwissen. Meer en meer begint de stijl van regeren van de huidige bewindvoerders, totalitaire vormen aan te nemen.
Openlijke intimidatie en afstraffing
Wie zich nu kritisch uitlaat over de regering of het gewoonweg openlijk opneemt voor de tegenstanders van de amnestiewet, riskeert publiekelijk afgeblaft te worden. Vorige maand was journaliste Gail Eijk het slachtoffer toen ze door perschef Clif Limburg op intimiderende wijze werd besproken. Nu is het de beurt aan bisschop Wim de Bekker die tijdens het eerste stil protest op 10 april een fout maakte door voorstanders van de amnestiewet ‘dom’ te noemen. Na kritiek hierover, trok De Bekker onmiddelijk zijn uitspraak terug, en bood hij zijn verontschuldigingen aan. Maar dit was voor Bouterse’s NDP niet genoeg. Afgelopen week deed de NDP naar niemand minder dan de paus een klacht uitgaan over bisschop De Bekker en Pater Karel Choennie.
Anno 2012 geldt in Suriname. Hoe loyaal ben je aan Baas Bouterse? Hoe minder loyaal je bent, hoe meer exponenten van Baas Bouterse je zullenl trachten te isoleren van de rest. Deze mechanismen van onderdrukking en uitsluiting, komen ook terug binnen de ongelijke verhoudingen tussen mannen en vrouwen. Een recent VN onderzoek wees uit dat Suriname 1 van de hoogste cijfers in de regio heeft wat huiselijk geweld van voornamelijk mannen tegen vrouwen betreft.
Erfenis van de slavernij
Ik trek het hoog huiselijk geweld cijfer direct in verband met de mate van wreedheid die volgens wetenschappelijk onderzoek in Suriname door de kolonisator werd toegepast. Een boek, getiteld The Dutch Atlantic van NiNsee onderzoekers Glenn Willemsen en Kwame Nimako uitgegeven door Pluto Press toont dit aan. Naar verluidt werden de slaven in Suriname meer onderdrukt en hadden ze minder vrijheid in vergelijking met hun slavenbroeders op bijvoorbeeld de Nederlandse Antillen en zeker vergeleken met de slaven in de rest van het Caribisch gebied. Deze erfenis uit het verleden heeft haar uitwerking op de huidige Surinaamse samenleving, tonen weer andere, meer sociaal-psychologische onderzoeken aan. Een van de tastbare bewijzen is dus het hoog huiselijk geweldcijfer in vergelijking met de regio.
[[{“type”:”media”,”view_mode”:”media_large”,”fid”:”15326″,”attributes”:{“alt”:””,”class”:”media-image”}}]]
Weerbaar maken moeders cruciaal
Toen ik tijdens de verkiezingscampagne van 2010 als vanouds al die mannen daar op hun politieke podia zag praten en van alles aan het volk beloven, ging bij mij een licht op. Hoe kan het dat aan de ene kant steeds minder jongemannen in Suriname hun school afmaken, het vooral jongens zijn die zich op het criminele pad begeven, maar het onevenredig veel mannen zijn die de topposities bekleden in de samenleving. En dus presenteerde ik tijdens mijn verkiezings awareness programma ‘Kieswijzer’ aan de vooravond van de verkiezingen van 25 mei 2010, een stelling aan drie promimente Surinamers. Aan sociaal vormingswerker en neuro-linguistisch programmeur Emmy Hart, dominee en politicus Carl Breeveld en taxi chauffeur en klein zelfstandig ondernemer Ganesh Adiet, legde ik de stellling voor dat moeders voor een groot deel verantwoordelijk voor hun zonen. Zij zijn er deels oorzaak van dat hun zonen opgroeien tot volwassen mannen die vrouwen, bloedeigen kinderen en ondergeschikten op de werkvloer onderdrukken.
Met deze stelling ging ik uit van de Surinaamse realiteit. Daar is sprake van een relatief groot aantal eenoudergezinnen met een moeder aan het hoofd. Ook binnen stabiele gezinssituaties waar ouders als man en vrouw met elkaar leven is de norm dat de vrouw de kinderen opvoedt.
Ik bedacht me later dat als vrouwen deels oorzaak zijn van het probleem, zij ook de sleutel vormen tot de oplossing. Een paar weken terug diepte ik deze stelling daarom verder uit op een literatuurconferentie van vrouwelijke Caribische schrijvers en academici, georganiseerd door de Schrijversgroep ’77 hier in Paramaribo. De belangrijkste strategie is het weerbaarder maken van de vrouw. Zodra ze sterker in haar schoenen staat, zal ze de opvoeding van haar kinderen en vooral haar zonen, beter in de hand kunnen houden. Uit bestaand pedagogisch, antropologisch en sociaal onderzoek is gebleken dat de invloed van de moeder op haar zonen van groter belang is dan factoren als armoede, werkloosheid, woonomgeving, opleiding en het al dan niet aanwezig zijn van een vader.
Investeren in weerbare moeders kan de start markeren van de afbraak van de vele uitingen van controle- en onderdrukking die een daadwerkelijk ontwikkeling van het land Suriname en een daadwerkelijk nationalisme in Suriname tegenhouden.
