Bossen − en dan met name tropisch regenwoud − bevatten een enorme koolstofvoorraad. Een boom bestaat voor ongeveer 50 procent uit koolstof. Wanneer een stuk tropisch bos wordt gekapt, bijvoorbeeld om plaats te maken voor landbouwgrond, komt een groot deel van die koolstof in de atmosfeer terecht als koolstofdioxide (CO2). Op die manier draagt ontbossing van het tropisch regenwoud bij aan circa 15 procent van de totale mondiale CO2-uitstoot. Dat is meer dan de totale uitstoot van al het transport ter wereld bij elkaar.
Ontbossing van tropisch regenwoud beslaat 15 procent van de mondiale CO2-uitstoot
REDD
Om deze reden is er in 2008 onder de vlag van de VN-klimaatconferenties een anti-ontbossingsprogramma opgezet, genaamd REDD (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation in Developing Countries). Het idee achter REDD is dat ontwikkelingslanden financieel gestimuleerd moeten worden om ontbossing tegen te gaan. Boskap is in veel gevallen nu eenmaal lucratiever dan het beschermen van een stuk bos, in ieder geval op de korte termijn. Via REDD kunnen landen die teveel CO2 uitstoten − vooral rijke, westerse landen − emissierechten kopen bij ontwikkelingslanden met veel tropisch bos. In ruil daarvoor laten deze landen het tropisch bos intact.
Ontbossing meten vanuit de lucht
Om te bepalen op hoeveel compensatie landen recht hebben binnen dit systeem, is het nodig dat bomenkap en de bijbehorende CO2-uitstoot goed in kaart worden gebracht. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor remote sensing data: data die verzameld wordt met behulp van sensoren aan boord van satellieten of vliegtuigen. Via remote sensing data kunnen wetenschappers wijzigingen in bosoppervlakte tot op de meter nauwkeurig bepalen en vergelijken. Op deze manier kan in kaart worden gebracht hoeveel hectare bos verloren is gegaan als gevolg van boskap.
Hoeveel CO2 komt vrij?
De grote vraag blijft dan: hoeveel CO2 zit er opgeslagen in één zo’n hectare? Dit is een vraag die ecologen en milieuwetenschappers al jaren bezighoudt. Inmiddels weten we dat er binnen bossen een enorme variatie bestaat in biomassa, de totale massa van al het bovengrondse plantenmateriaal. Zo bevat typisch vochtig tropisch regenwoud in het centrale gedeelte van de Amazone gemiddeld 300-350 ton biomassa per hectare. Maar aan de randen van de Amazone, tegen de bergen van de Andes aan, loopt dit terug tot 200 of 100 ton per hectare. De hoeveelheid CO2-uitstoot die vrijkomt bij bomenkap, hangt dus grotendeels af van de locatie van het bos.
Ontbossing van een droog bosgebied zorgt voor minder CO2-uitstoot dan ontbossing in een vochtiger gebied
Variaties in Bolivia
Binnen de hele ontbossingsdiscussie neemt Bolivia een belangrijke rol in. Het land heeft namelijk één van de hoogste ontbossingscijfers ter wereld. Maar liefst 80 procent van de totale broeikasgasemissies in Bolivia wordt veroorzaakt door verlies of achteruitgang van bossen.
VeldonderzoekBart Crezee deed in opdracht van de Boliviaanse NGO Fundación Natura Bolivia veldonderzoek naar de variatie in bovengrondse biomassa van droog tropisch bos in de Boliviaanse regio Vallegrande. Hiervoor installeerde hij 21 ‘forest plots’ van 20 bij 50 meter (0,1 ha) in een gebied van 50 bij 100 kilometer. Op deze percelen werd van alle bomen de soort, hoogte en dikte gemeten. Met behulp van wiskundige modellen kon Bart hiermee de totale biomassa van het perceel schatten. Remote sensing data van klimaat, topografie en landgebruik werd vervolgens gebruikt om deze schattingen op te schalen naar de hele regio.
Voor dit onderzoek bestudeerde Crezee de biomassavariatie in een tropisch bosgebied op de grens van de Andes en Amazone in Bolivia. Het bleek dat de verschillen in biomassa in dit gebied sterk gerelateerd zijn aan verschillen in plantenstress door droogte. Sommige stukken bos lijden veel meer onder het droogseizoen dan bossen in andere, meer regenachtige gebieden. Deze droge stukken bos bezitten veel minder biomassa. Als gevolg hiervan loopt de hoeveelheid biomassa alleen al in dit deel van Bolivia sterk uiteen van 68 tot 354 ton per hectare. Wanneer deze bossen gekapt worden, leidt dit dan ook tot sterk uiteenlopende CO2-emissies. Dit heeft invloed op de financiële compensatie vanuit het REDD-programma. Ontbossing van een droog bosgebied gaat immers gepaard met minder CO2-uitstoot dan ontbossing in een vochtiger gebied en levert dus minder financiële compensatie op.
Linkse Boliviaanse politici zien REDD als een poging van het rijke Westen om haar klimaatschuld af te kopen ten koste van arme boeren.
Boliviaanse politiek doet weinig
De afgelopen jaren was Bolivia een lastige luis in de pels van het REDD-project. Ondanks de grote mate van ontbossing in Bolivia weigert het land om deel te nemen aan REDD. De linkse Boliviaanse regering beschouwt REDD als een poging van het rijke Westen om haar klimaatschuld af te kopen ten koste van arme Boliviaanse boeren. President Evo Morales heeft, ondanks zijn oproep tot meer respect voor Moeder Aarde, nog weinig concrete stappen gezet ter bescherming van de bossen in zijn land.
Vooralsnog wordt die taak in Bolivia vooral opgepakt door kleine, lokale ngo’s. In tegenstelling tot de Boliviaanse politiek zien die lokale organisaties in dat ook Bolivia moet proberen om ontbossing tegen te gaan. Dat begint met een goed begrip van de ecologische waarden van die bossen: het snappen van hun rol in het opslaan van koolstof en in het behoud van biodiversiteit. Of aan die ecologische waarde ook een economische waarde moet worden toegekend in de vorm van REDD is een ander, meer politiek vraagstuk. Een vraagstuk dat nodig door de Boliviaanse politiek moet worden opgepakt. Dat zou de weg vrijmaken om data zoals verzameld in dit onderzoek in te zetten voor het behoud van het tropisch bos in Bolivia.
Dit is een artikel in de scriptiereeks. OneWorld geeft afgestudeerden die een scriptie over duurzame ontwikkeling hebben geschreven de gelegenheid een artikel te schrijven op basis van de scriptie. Het artikel wordt in overleg met de schrijver geredigeerd. Voorwaarde is dat de scriptie met minimaal een 8 is gewaardeerd.
