Achtergrond

Plofkip in ruil voor bio-banaan

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

We zijn heel bedreven in het goedpraten van ons eigen milieuonvriendelijke gedrag. Duurzaam gedrag uit het verleden – van jezelf of van anderen – is een prima excuus voor huidig niet-duurzaam gedrag. Dit laat het proefschrift van communicatiewetenschapper Marijn Meijers zien.

Tijd, geld, moeite en geduld
Iedere ochtend stappen miljoenen Nederlanders in de auto om naar hun werk te gaan. Een groot deel doet dit in de wetenschap dat de trein eigenlijk veel beter voor het milieu is. Waarom pakken we dan toch die auto? Milieuvriendelijk gedrag kost vaak meer tijd, geld, moeite en geduld dan de meer onverantwoorde alternatieven. Zo is het natuurlijk wel zo makkelijk om het afval allemaal in dezelfde bak te kieperen. Bovendien heeft het alleen ècht effect als jij niet de enige bent die zijn beste beentje voorzet. Niemand wil slechts een druppel op de gloeiende plaat zijn.

Toch wringt het, wanneer je weer die plofkip uit het schap haalt

Zoeken naar excuses
Toch wringt het, wanneer je weer die plofkip uit het schap haalt terwijl je heel goed weet dat dit niet de meest diervriendelijke keuze is. Om niet met dit schuldgevoel te blijven zitten, zoeken we naar excuses. En die zijn heel makkelijk te vinden. Bijvoorbeeld dat je wel al biologische bananen in je mandje hebt liggen. Of dat je vanochtend niet heel lang onder de warme douche hebt gestaan. Maar het gaat verder dan dat, laat Marijn Meijers met haar onderzoek zien. Zelfs het feit dat je partner met de trein naar zijn werk gaat, is een prima excuus om zelf toch maar weer die auto te pakken. Zo kan ook het goede gedrag van anderen je van dat ongemakkelijke gevoel afhelpen, wanneer je weer eens voor de gemakkelijkste (en daarmee milieuonvriendelijkste) weg kiest.  

Almachtige wetenschap
Ook de media blijken een welkome bron voor excuses om ons milieuonvriendelijke gedrag te rechtvaardigen. Journalisten benadrukken graag de successen en mogelijkheden van wetenschap. Zulke berichten maken dat mensen het gevoel krijgen dat hun eigen gedrag overbodig is. Als de wetenschap in staat is om een reuze zonnescherm te plaatsen tegen de opwarming van de aarde, waarom zou ik dan nog kiezen voor de trein in plaats van de auto? 

Als de wetenschap het broeikaseffect kan tegen gaan, waarom zouden we zelf dan nog wat doen?

“Ik ben milieuvriendelijk” 
Is de hoop vervlogen op structurele gedragsverandering, nu blijkt dat milieuonvriendelijk gedrag zo makkelijk te rechtvaardigen is? Nee, denkt Marijn. Ze wijst op verschillende trucjes vanuit de sociale psychologie en communicatiewetenschap. Zo zouden bedrijven hun milieuvriendelijke producten zo moeten etiketteren dat mensen niet alleen het product, maar ook zichzelf als milieuvriendelijk zien. Oftewel, zoals het aloude adagium luidt: het milieu, dat ben je zelf. Deze opgelegde identiteit zorgt er vervolgens weer voor dat men in het vervolg keuzes maakt die dit milieuvriendelijke zelfbeeld bevestigen. Hiermee houd je milieuvriendelijk gedrag in stand, in plaats dat het slechts wordt ingezet als wisselgeld voor niet-duurzame gedragingen. 

Niet achteroverleunen
Daarnaast moeten wetenschapsjournalisten voorkomen dat mensen bij het lezen van hun berichten achterover leunen, wachtend op de oplossing vanuit de almachtige wetenschap. Door niet alleen de successen en mogelijkheden maar tegelijkertijd ook de tekortkomingen en beperkingen van wetenschap te belichten, blijven mensen bewust van het belang van hun eigen gedrag. 

 

Marijn Meijers werkt sinds 2011 als onderzoeker en docente persuasieve communicatie aan de Amsterdam School of Communications Research (ASCoR) aan de Universiteit van Amsterdam. Op vrijdag 21 november promoveerde ze op haar onderzoek naar de effecten van milieuvriendelijke consumptie op vervolggedrag. Hiernaast onderzoekt Marijn percepties van milieuvriendelijke producten en merken.

 

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons