Ik haatte het stuk dat ik vorige week publiceerde. Begrijp me niet verkeerd, ik neem geen woord terug van wat ik schreef in ‘Je eigen hachje’. ‘Dit is geen samenleving. Dit is een verzameling individuen die voor hun eigen hachje opkomen’, stelde ik. Van de implicaties hiervan voor dit nieuwe land waar ik zo veel van houd, heb ik wakker gelegen. Wat betekent dit voor de Nigeriaanse toekomst?
Even ben ik terug in Nederland, voor de conferentie AfricaWorks, over de economische vooruitzichten van het continent. Toen het vliegtuig door het Hollandse wolkendek zakte, dacht ik aan Nigeria en hoe ik de kunst van de Nigerianen om zichzelf te redden altijd heb bewonderd.
In de moerassige sloppenwijk Okobaba, waar de bewoners land op de Lagos lagune hebben veroverd door systematisch houtzaagsel in het water te dumpen, is er van een overheid weinig te bekennen. Toch zijn er basisscholen. In een gezamenlijke inspanning hebben de buurtbewoners houten klaslokalen op palen gebouwd, en een paar werkloze leraren uit de gemeenschap geven vrijwillig les zonder vast inkomen. Ze krijgen betaald wat de ouders die week kunnen missen. Het bewonerscomité van tante Feyi in Bashorun, Ibadan, was opgericht in de jaren negentig toen Nigeria’s derde grootste stad werd geteisterd door gewapende overvallen. De eerste beslissing van het comité was hekken aan het begin van de straat te installeren om ongewenst nachtelijk bezoek te weren. Inmiddels zamelt het comité ook geld in voor ernstig zieke buurtbewoners en bemiddelt het bij burenruzies.
Een gemeenschap begint met de kleinste eenheid: met jezelf en je straat. De voorbeelden van Okobaba en Bashorun tonen aan dat het Nigeriaanse talent om voor je eigen hachje op te komen zich ook kan vertalen in een gezamenlijke inspanning waar de hele gemeenschap beter van wordt.
Terwijl ik hierover aan het mijmeren ben, wijken de wolken boven de grijze Hollandse herfstlucht en kijk ik naar beneden naar de netjes ingedeelde stukken land: een keurige omlijsting van dijken, slootjes en wegen. Het herinnert me aan een college sociologie aan de universiteit jaren gelden. Er is helemaal niets nobels aan gemeenschappelijke voorzieningen, stelde de docent destijds. Hij nam ons land als voorbeeld. Met een derde van het land onder zeeniveau moesten Nederlanders wel met elkaar samenwerken om niet te verzuipen. Overstromingen maken geen onderscheid in rang of stand. De rijken verdrinken net zo makkelijk als de armen. En riolering in de Nederlandse steden werd pas aangelegd toen de rijken zich realiseerden dat hun kinderen crepeerden aan dezelfde ziektes als de armen door de beroerde hygiëne in de straten.
In zekere zin is het welbegrepen eigenbelang, en niet zozeer onbaatzuchtig altruïsme, dat burgers bij elkaar doet komen om een betere samenleving voor iedereen te organiseren. Vertaald naar de Nigeriaanse situatie, zou dat inhouden dat de rijken moeten gaan beseffen dat ze beter af zijn met een constante toevoer van elektriciteit, een betere infrastructuur en fatsoenlijke zorg voor alle Nigerianen.
Het probleem is dat dezer dagen, als je geld hebt, de technologie je zo veel alternatieven kan verschaffen voor die algemene voorzieningen, dat het wel eens een hele tijd zou kunnen duren voordat die welgestelden dat door hebben. Waarom zou je je druk maken om een goed wegennet als je je een helikopter kunt veroorloven?
Volg Femke op Twitter: @femkevanzeijl
