Inderdaad, koeienpoep. Varkenspoep of uitwerpselen van een andere aard mag ook, als het bij elkaar maar twintig kilo poep per dag oplevert om de biogasinstallatie draaiende te kunnen houden. Twee koeien of vier varkens volstaan al per gezin. Een verse vlaai wordt niet meteen aangestoken maar eerst vermengd met water, gevolgd door een gistingproces waaruit
 Klimaatspecial Aan de vooravond van de internationale klimaattop in Kopenhagen brengt OneWorld wekelijks verhalen over de gevolgen van klimaatverandering voor arme landen. |
methaangas – ofwel biogas – ontstaat. Het restant doet dienst als organische meststof. Het gas is uitermate geschikt als verlichting of om een potje op te koken. De enige vereiste is een speciale koepelinstallatie waarin het proces kan plaatsvinden. Afhankelijk van de grootte en locatie kost de investering tussen de 200 en 900 euro. 25 Procent hiervan wordt betaald uit het Indonesia Domestic Biogas Program (IDBP), de rest is voor de gebruiker. Het IDBP-programma moet een zelfstandige marktwerking op gang brengen, door de samenwerking tussen alle deelnemende partijen – ngo’s, overheid, industrie, gebruikers en microkredietverstrekkers – te verstevigen.
Voordelen
Waar het natuurlijk allemaal om draait, is duurzame energie. Een biogasinstallatie heeft veel voordelen: besparing van tijd en hout, schoon koken, geen rook, minder ziektes en dus een betere gezondheid – vooral voor vrouwen omdat zij veelal koken en de rook inadem
en. Bovendien zorgt het systeem voor minder ontbossing en een lagere CO2-uitstoot. Uiteindelijk moet het project leiden tot 8000 koepels voor 2012 en liefst 100.000 installaties over tien jaar. Tot nu profiteren er in andere landen al zo’n twee miljoen mensen van de duurzame brandstof. In Indonesië start het biogasprogramma eerst in Oost-Java, en volgen later andere provincies. Duurzame en voldoende voorradige energiebronnen dus, die overal op kleine schaal kunnen worden ingezet. En waaruit op termijn een marktgeoriënteerde en -geïntegreerde biogassector moet ontstaan.
Bewustzijn
Grote regisseur achter dit biogasverhaal is ontwikkelingsorganisatie Hivos. De organisatie steunt onder andere met het Hivos Klimaatfonds de switch naar nieuwe energie en investeert in duurzame energie in armere landen. In Indonesië werkt Hivos voor de biogasinstallaties nauw samen met SNV. Ook in een aantal andere landen in Azië en Afrika stimuleert Hivos de ontwikkeling en het gebruik van kleine, decentrale projecten als waterkrachtcentrales, zonne-energie, zuinige houtfornuizen en biogasinstallaties. Zo moet 
duurzame energie voor armere mensen toegankelijker worden en draagt het bij aan de ontwikkeling van de welvaart. Maar dat betekent niet dat we er dan zijn, meent Eco Matser, coördinator van het Hivos-programma Energie en Klimaat. “Het verantwoordelijkheidsgevoel begint bij onszelf. We moeten ook hier in het Westen aan de slag om ervoor te zorgen dat we wereldwijd overstappen op duurzame energie. Alleen zo kunnen we klimaatverandering een halt toeroepen.”
Veel mensen zijn het erover eens dat de verantwoordelijkheid voor klimaatverandering in het Westen ligt, maar tegelijkertijd groeit het bewustzijn dat armoedebestrijding en duurzame energie in ontwikkelingslanden samen kan gaan. Ook in Indonesië ziet men steeds meer de noodzaak van de bestrijding van broeikasgassen en gebeurt er steeds meer om duurzame energie te bevorderen. Door middel van programma’s van Hivos, SNV, SenterNovem en Buitenlandse Zaken – dat 48 miljoen bijdraagt aan het biogasprogramma -, maar ook door acties van inwoners zelf. Ze investeren een relatief laag bedrag in een biogaskoepel of maken zelf een waterrad in een riviertje. In de wetenschap dat het niet alleen gezonder of schoner is, maar ook zelfstandigheid en meer inkomen oplevert. Het is bovendien kostenbesparend: een biogaskoepel bespaart bijvoorbeeld het dubbele van een zuinig houtfornuis – en die bespaart al relatief veel CO2-uitstoot.
| Klimaatverandering in Indonesië
Ontbossing, CO2-uitstoot en bosbranden zorgen voor grote klimaatproblemen in Indonesië. Samen met Brazilië, China en de VS staat Indonesië bekend als de grootste vervuiler op dit gebied. Tegelijkertijd is het door de klimaatverandering een van de meest bedreigde landen ter wereld. Luchtvervuiling, overstromingen en een hoog sterftecijfer onder de bevolking is het gevolg van de grootschalige en razendsnelle kap van oerbossen en bosbranden. Deze gevolgen kunnen tegengegaan worden door het gebruik van duurzame energie, hydrosystemen, zuinige fornuizen en biogasprogramma’s. |
Kleinschalige aanpak
De biogastechnologie kwam 25 jaar geleden al voorzichtig van de grond in Indonesië en werd ook toen gestimuleerd door ngo’s en de overheid. Een gedegen gecoördineerd en gemeenschappelijk programma startte echter pas begin dit jaar. Nu kan veel meer gebruik gemaakt worden van de voordelen van poep. Want die zijn er te over, volgens Harrie Oppenoorth van het Hivos Biogasprogramma. En veel van de klimaatproblemen waar Indonesië mee kampt, kunnen volgens hem al kleinschalig aangepakt worden. “Ontbossing, CO2-uitstoot en overstromingen als gevolg van die ontbossing, kunnen met een biogasinstallatie tegengegaan worden. Voor het klimaat is het voorkomen van de uitstoot van methaan door de compostering van poep enorm belangrijk. Methaan is een nog veel sterker broeikasgas dan CO2.”
Nieuwe markt
Onderdeel van het biogasprogramma is dat de bevolking zelf ook veel doet, aldus Oppenoorth. Hivos zorgt voor een technische en financiële aanzet, maar voor de verdere uitwerking dragen de Indonesiërs ambachtelijk en met eigen materiaal hun steentje bij. Goed voor hun eigen ontwikkeling en de werkgelegenheid. “Metselaars verkopen bijvoorbeeld biogaskoepels aan huishoudens. Er wordt een programma ontwikkeld om dat allemaal mogelijk te maken, zoals promotie en marketing door lokale organisaties, opleidingen voor metselaars, kleinschalige kredietverstrekkingen, gebruikerstrainingen en het opstellen van een kwaliteitsgarantie. Na een paar jaar heb je een markt met verschillende organisaties, beleggers en investeerders.”
Grootschalige bouw moet de volgende stap worden. Door de ontbossing en de stijgende energieprijzen wordt het voor steeds meer boeren aantrekkelijk om in biogas te investeren. En zoekend naar de ideale energiemix en alternatieve energiebronnen, ziet de overheid nu ook in dat biogasinstallaties die doelen deels kunnen realiseren. Een grootschalige en marktgerichte inzet van biogas ligt nu in het verschiet. Een nieuwe markt voor duurzame energie stimuleren betekent in ieder geval een enorme uitdaging. En voor het milieu minder belasting. En dat met ontlasting.
Dit filmpje laat zien hoe een biogasinstallatie werkt
