Overheden falen in het betrekken van de burger bij nieuw beleid. Een nieuwe ontwikkelingsagenda moet bottom-up tot stand komen, stellen Merit Hindriks en Eva van der Sleen.
Eerlijk is eerlijk, ondanks vele kritieken zijn internationale afspraken, zoals de millenniumdoelen, waardevol in sommige opzichten. De doelen waren succesvol in het wereldwijd aandacht vragen voor armoedebestrijding. Ze waren daarnaast helder, goed meetbaar en ze steunden binnenlandse inspanningen bij het prioriteit geven aan ontwikkeling. Bovendien hebben ze een bijdrage geleverd aan de verbetering van overheidstaken op het gebied van gezondheidszorg en een scholingssysteem. Maar is dit genoeg om onderliggende oorzaken van armoede en ongelijkheid te bestrijden?
Merit Hindriks (@merithindriks) en Eva van der Sleen werken bij ontwikkelingsorganisatie Hivos. Merit is Junior Programme Officer en Eva is Directie Assistente.
De burger centraal
Helaas zijn de resultaten na dertien jaar toch teleurstellend, vooral omdat veel overheden gefaald hebben in het verbinden van hun inspanningen aan de behoefte van haar burgers. Eén van de belangrijkste redenen van dit falen was dat de millenniumdoelen van bovenaf gestuurd werden en er weinig betrokkenheid was van de burger zelf; terwijl de burger uitgangspunt zou moeten zijn van alle inspanning! Vernieuwde doelen zouden daarom de burger centraal moeten stellen en stimuleren actief te participeren om zijn samenleving vorm te geven, oftewel: bottom-up governance accountability. Om deze activiteiten van overheden aan te laten sluiten op de vraag die leeft bij burgers, zijn er een paar cruciale principes die gewaarborgd moeten zijn.
1. Betrokkenheid van de burger
Ten eerste vereist het een wezenlijke betrokkenheid en motivatie van overheden om burgers te betrekken bij de ontwikkeling van een samenleving. Omdat de overheid de burger representeert zou zij uit het belang van de burger moeten handelen en verantwoording hierover af moeten leggen. Dit vereist dat overheden openheid van zaken geven, vrijheid van informatie waarborgen en het mogelijk maken voor burgers om daadwerkelijk de overheid ter verantwoording te roepen.
2. Eigen verantwoordelijkheid
Ten tweede, betrokkenheid van burgers betekent ook dat zij zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor het vormen van hun eigen samenleving. Dit vereist een actieve burger die haar overheid ter verantwoording roept indien deze niet de taken uitvoert die horen bij het volksmandaat. Het is hierbij wel noodzakelijk dat burgers zich veilig voelen in hun samenleving en zij de vrijheid ervaren om openlijk kritiek te uiten op de activiteiten van haar overheid.
3. Goed bestuur
Cruciaal voor een nieuwe internationale overeenkomst is dat dit soort afspraken niet slechts betrekking hebben op ontwikkelingslanden maar dat er een vertaalslag wordt gemaakt naar westerse landen, dus ook naar Nederland. In ons land zou een meer gelijkwaardige relatie tussen overheid en burger ook moeten leiden tot verbetering van goed bestuur: maak processen inzichtelijk, schat inspraak van burgers op waarde en communiceer helder waar overheid en burger elkaar kunnen vinden in de verbetering van de maatschappij. Om dit proces te faciliteren kan er gebruik gemaakt worden van het snelgroeiende en gevarieerde aanbod van technologische platforms die ook in ontwikkelingslanden wijd verspreid zijn. Denk aan open data software, digitale netwerk groepen en sociale fora.
Kortom, als burgers de ruimte krijgen om zich uit te spreken tegen hun overheid kunnen ze de mogelijke democratische tekortkomingen van onderop aan het licht brengen. Als de nieuw te vormen doelen dit in zich dragen zal dit enerzijds ertoe leiden dat overheden ter verantwoording worden geroepen op de voortgang van wereldwijd gemaakte afspraken, en anderzijds kunnen burgers overheden ter verantwoording roepen om hun verplichtingen na te komen. Dit leidt tot betere afstemming tussen burger en overheid. Bottom-up governance accountability is daarom het sleutelwoord.
