De zwarte lavawoestijn aan de oostzijde van Lake Turkana heeft iets surrealistisch. Als na een urenlange tocht vanuit South Horr het meer opdoemt na de laatste heuvel, zijn we er nog niet.
Vanaf daar is het nog een tiental kilometers zuidwaarts. Noordelijk ligt de groeiende nederzetting Loyangalani. Voertuigen kom je in dit deel van Kenia nauwelijks tegen. Hooguit hier en daar een broodmagere man met een kudde geiten. Dit is het land waar de Turkana, Rendile en Samburu-stammen zich thuis voelen: zwart-leerachtige huid, tanige trekken en een traditioneel dieet van geitenbloed en -melk. Honderden jaren geleden vestigden de nomaden zich hier. Volgens de legende reisden de eveneens nomadische Samburu en de Masai meer zuidwaarts, waar de weiden groener zijn.
In het desolate gebied moeten binnen twee jaar 365 windmolens verrijzen. De grootste investering in Afrikaanse energie ooit: 624 miljoen euro. Via investeringspartner African Development Bank moeten de molens vanaf 2016 bijna een vijfde (310 Megawatt, 17 procent) van de stroom aan het Keniaanse stroomnet gaan leveren en de rotorbladen van ieder bijna 30 meter lengte worden op speciale vrachtwagens over grotendeels onverharde wegen aangevoerd.
Via een transmissielijn wordt er stroom afgevoerd en bij Naivasha toegevoegd aan het elektriciteitsnet, weet directeur Dolleman van Lake Turkana Windpower (LTWP) te vertellen.
Altijd wind
Dolleman kreeg het idee om iets met wind te doen meer dan 30 jaar geleden toen hij ging vissen bij Lake Turkana. Het waait er bijna non-stop realiseerde hij zich: “Je kunt er je tent nooit opzetten vanwege de wind.” In de jaren tachtig opperde de ondernemer het idee om iets met wind te doen bij een paar Nederlandse kennissen. Zonder succes: het zou tot begin 2005 duren tot hij mensen wist te interesseren voor een grootschalig windenergieproject. “De olieprijzen waren gestegen en dat maakte investeren in windenergie interessant.” Hoe interessant, bleek in 2006.
“Toen we acht jaar geleden windmetingen moesten doen en we de windgegevens doorstuurden naar het Duitse bedrijf DEWI dat de data zou analyseren, had men het idee dat er iets niet klopte”, vertelt Dolleman. De windsnelheidsmetingen vertoonden nauwelijks pieken en dalen. De grafiek van de windsnelheid liet een constante hoge waarde zien. “De Duitse ingenieurs waren hoogst verbaasd, zoiets hadden ze nergens ter wereld gezien.” Toch bleken de gegevens te kloppen.
Vision 2013
Lake Turkana is straks het grootste windmolenpark in Afrika, goede tweede is het park in Ashegoda in Ethiopië dat sinds oktober vorig jaar 120 Megawatt levert aan het Ethiopische net. Het project past in het door de Keniaane overheid geformuleerde strategisch plan Vision 2030 dat van Kenia een midden-inkomensland moet maken in 2030. Onderdeel van het plan zijn een aantal infrastructuur- en IT-projecten.
Dolleman is erg te spreken over de medewerking van de Keniaanse regering die als één van de meest corrupte ter wereld bekend staat. Dolleman: ‘We ervaren alle mogelijke medewerking. Je voelt dat ze er alles aan gelegen is om een succes te maken van het project. Het is een Vision 2030 project en het voldoet aan alle eisen van de buitenlandse DFI’s (development financing institutions). Groene energie, infrastructuur en ontwikkeling van achtergebleven gebieden.’
Logistieke uitdaging
Voor het zover is, moet er nog wel het één en ander gebeuren. Naast de constructie van de windmolens ligt er ook nog een aardige logistieke uitdaging te wachten. Alle windmolens moeten nog door de bijna onbegaanbare lava-woestijn naar de plaats van bestemming komen. Daarvoor legt het consortium een weg aan van ruim tweehonderd kilometer.
Voor de voltooiing van het Lake Turkana Windmolen Park moet volgens Dolleman nog 12.000 “logistieke bewegingen” plaatsvinden. Alle rotorbladen (26 meter lang ieder) en de turbines moeten over de nog aan te leggen weg dwars door de woestijn aangevoerd worden. De lengte van een rotorblad is ruim twee 40-voetscontainers achter elkaar.
Op de totale projectkosten van ruim 624 miljoen euro, lijken de kosten van de nog aan te leggen gravelweg voor 30 miljoen een schijntje. De Nederlandse overheid draagt voor 10 miljoen euro bij aan de aanleg.
Artist impression van hoe het windmolenpark eruit komt te zien
Foto: Lake Turkana Wind Power
Ideale oplossing
Waarom windenergie in Afrika? Zonne-energie zou afgaand op bestaande vooroordelen over het continent toch meer voor de hand liggen? “Niet helemaal”, zegt Dolleman in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. “Voor zonne-energie heb je vooral licht nodig in een gebied waar de temperatuur niet te hoog oploopt. Zonnepanelen zijn minder effectief bij hoge temperaturen.” Windenergie is dus de ideale oplossing. “In Nederland draait een windmolen ongeveer 22 procent van de tijd. Hier gaat ie 60 procent van de tijd draaien.”
Het project is niet van de ene op de andere dag uit de grond gestampt: Dolleman, van oorsprong actief in de export van groenten, werkt nu samen met zijn zakenpartners ruim acht jaar aan de realisering. Met zijn gezin woont hij al 30 jaar in Kenia. Het windmolenpark is gepland op 162 vierkante kilometer gemeenschapsland, dat voor een periode van 99 jaar geleast is van de Keniaanse overheid.
Niet iedereen is helemaal blij met de windmolens. Ondanks het feit dat Lake Turkana middels haar Corporate Social Responsibility Program en de Winds of Change-foundation wel degelijk rekening houdt met de lokale bevolking, klinkt er vooral de laatste maanden wat gemor. ‘We willen graag dat Lake Turkana Windpower een Memorandum of Understanding tekent met onze gemeenschap’, zegt vertegenwoordiger Makambo Lotorobo
uit Loyangalani.
Oppervlakte windmolenpark: 162 km2
Investeringsbedrag: 624 miljoen euro
Lengte aan te leggen weg: 208 kilometer
Aantal windmolens: 365 die 60 procent van de tijd zullen draaien.
Vermogen per windmolen: 1 Megawatt
Geplande startdatum: medio 2016
Opgewekt vermogen: 310 Megawatt (17 procent van de Keniaanse behoefte)
Lokatie: Loyangalani District, Marsabit West County, in north-eastern Kenya, ongeveer 50km ten Noorden van South Horr Township.
Partners: Vestas Benelux, Kema, Ministerie van Energie (Kenia), Aldwynch International, IFU, Norfund, Kenya Power, African Development Bank, Energy Regulatory Commission, Civicon, Seco, Vestas en Siemens (o.a.)
In dat Memorandum of Understanding wil de lokale bevolking de garantie dat ze vrij kan rond bewegen in het gebied waar de molens staan. “Die toezegging hebben we nu ook, maar we weten niet of die echt nageleefd wordt”, zegt Makambo. Volgens Dolleman is vrije toegang gegarandeerd. Ook wil de lokale bevolking een aandeel in de onderneming en delen in de opbrengsten van de carbon credits die het project gaat opbrengen in plaats van het toegezegde minimum van 500.000 euro en tot een maximum van 1 procent winstdeling die beschikbaar gesteld wordt aan de Winds of Change Foundation.
De wensen lijken vooral ingegeven door wantrouwen van de stammen in de Keniaanse overheid die nooit heeft omgekeken naar het gebied. Makambo: “We zijn niet tegen het project, maar we willen er gewoon schriftelijke toezeggingen en die zijn er momenteel niet.” Dolleman is bekend met de wensen van lokale gemeenschap, die volgens hem voor het grootste deel al ingewilligd en vastgelegd zijn in een corporate social responsibility document. Dit is zes jaar geleden ontwikkeld in samenwerking met alle betrokken gemeenschappen. Alle communities staan volledig achter dit document.”
Aansluiting op het net
Van een aantal zaken (gesubsidieerde elektriciteit) zegt hij dat het “juridisch niet mogelijk” is. Delen in de opbrengsten van de carbon credits, een andere wens van Makambo, is volgens Dolleman “onmogelijk” omdat die volgens het contract naar de Kenya Power, het nationale electriciteitsbedrijf van Kenia, toekomen. Dolleman: “Als onderdeel van het Corporate Social Responsibilty-project krijgt Loyangalani en andere nederzettingen de infrastructuur voor aansluiting op het net. LTWP kan en mag geen stroom leveren/verkopen.”
“We hebben honderden meetings gehad met de lokale bevolking”, zegt Dolleman, “bijna een must als je zaken wilt doen in Afrika. Wij voelen ons na dertig jaar zeer betrokken bij Kenia en wij gaan dan ook niet zomaar iets doen dat een slechte invloed zou hebben op Kenia of de omgeving: dat kan niet. Naar onze mening brengen we ontwikkeling en werkgelegenheid naar het gebied. We leggen zelfs een weg aan.”
Foto's: Arjen Westra
