Noodhulp is al lang niet meer de appendix van ontwikkelingshulp. Wereldwijd gaat er meer dan 20 miljard dollar in om; tien jaar geleden was dit nog zo’n 5 miljard dollar. De Verenigde Naties (VN) schatten dat bijna 58 miljoen mensen dit jaar hulp behoeven. Gezien de ernst van de tientallen brandhaarden in de wereld is het onwaarschijnlijk dat dit aantal binnenkort afneemt.
Bescherming burgerbevolking
Het overgrote deel van de wereldwijde nood is het gevolg van oorlog. Bombardementen op burgerdoelen, verkrachting als wapen en de rekrutering van kindsoldaten; het zijn maar een paar van de misdaden die schrijnende situaties teweeg brengen. Noodrantsoen en medische zorg bieden onder dergelijke omstandigheden nauwelijks soelaas. Doeltreffende hulp moet gekoppeld zijn aan maatregelen die de burgerbevolking bescherming bieden.
Er is een gebrek aan hulpcapaciteit in oorlogsgebieden
Terwijl de hulpverlening bij grote natuurrampen, zoals tijdens de cycloon in de Filipijnen eind 2013, soms lijkt op een ‘goldrush’ van organisaties, is er juist een gebrek aan hulpcapaciteit in oorlogsgebieden. Het internationale Rode Kruis en Artsen zonder Grenzen hebben daarom herhaaldelijk andere organisaties opgeroepen om meer ter plekke aanwezig te zijn.
Actieve deelname
Veelgehoorde kritiek op noodhulp is dat het geen zicht biedt op een betere toekomst. Simpel gezegd: de familie wordt uit het brandende huis gered, maar de brandweer laat hen op straat achter. Meer aandacht moet dan ook uitgaan naar het effect van noodhulp op lange termijn. Dit kan door de getroffen bevolking een actieve rol te laten spelen in de hulpverlening. Mobiele telefoons, internet en sociale media bieden mensen in nood de kans op zeggenschap. Zelfs in oorlogssituaties, waar deze communicatiemiddelen vaak nog beschikbaar zijn, kunnen hulporganisaties zo voortdurend in contact staan met de bevolking.
Nederland voorop
VN secretaris-generaal Ban Ki-Moon heeft voor volgend jaar een humanitaire wereldtop aangekondigd in het Turkse Istanbul. Op de ranglijst van internationale donoren is Turkije de afgelopen jaren razendsnel opgeklommen naar de derde plaats. Maar Turkije heeft geen traditie in internationale noodhulp. Nederland daarentegen heeft die ervaring en kennis wel en kan concrete suggesties inbrengen die de kwaliteit en impact van noodhulp verbeteren.
Meer visie
Veruit het grootste deel van het Nederlandse noodhulpbudget wordt momenteel aan VN-organisaties overhandigd, hoewel zij niet bekend staan om hun slagvaardige en efficiënte werkwijze. Ook de coördinerende rol van de VN komt lang niet altijd uit de verf. Minister Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) zal daarom meer visie moeten tonen over welke hulporganisaties zij het meest doeltreffend vindt.
De recente oproep van VNO-NCW topman Hans de Boer in de Volkskrant om het noodhulpbudget op te schroeven naar 1 miljard euro, verdient meer aandacht.
Nederland zou ook moeten pleiten voor beter toezicht op de naleving van het humanitaire recht en andere maatregelen die burgers in conflictgebieden bescherming bieden. Ook kan meer steun uitgaan naar het verstrekken van contant geld. Economische activiteit onder de bevolking is namelijk vaak het eerste teken van wederopbouw. Door de distributie van contant (of elektonisch) geld kunnen plaatselijke markten sneller herstellen en neemt het gevoel van eigenwaarde van hen die hulp behoeven toe.
Draagvlak
In het klimaat van bezuinigingen was minister Ploumens aankondiging afgelopen zomer groot nieuws: de komende jaren gaat ruim 500 miljoen euro meer naar noodhulp. De recente oproep van VNO-NCW topman Hans de Boer in de Volkskrant om het noodhulpbudget op te schroeven naar 1 miljard euro, verdient meer aandacht. Maar alleen een groter hulpbudget is niet voldoende. Meer geld betekent ook een grotere verantwoordelijkheid voor Nederland omtrent de invulling van de noodhulp agenda.
Komende donderdag, 12 februari, organiseert een aantal maatschappelijke organisaties een Nederlandse versie van de globale humanitaire top. Deze en komende internationale bijeenkomsten bieden Nederland een unieke mogelijkheid om het voortouw te nemen in het noodhulpdebat.
