‘Ik heb een examen volleybal, zegt Mayada (27) als ze wordt afgezet door haar man bij de poort van de universiteit. Het klinkt bijna bizar tegen de achtergrond van alle verwoesting en de knallen in de verte. Maar het is vooral een teken dat het leven aan de oostkant van de stad weer een beetje normale vormen aanneemt. ‘De afgelopen 3 jaar waren erg zwaar,’ zegt Mayada, die sportdocent hoopt te worden. ‘Er was drie jaar geen onderwijs en een paar van mijn medestudenten zijn dood.’
Strenge controle bij de ingang van de universiteit. Foto: Hans Jaap Melissen. 
Oost Mosul werd begin dit jaar van IS bevrijd. Toch wordt aan de oostkant ook nog steeds met IS-cellen rekening gehouden. Studenten lopen naar de ingang van de campus langs een pick-uptruck met luchtafweergeschut, ooit bedoeld om drones van IS uit de lucht te schieten. Bij de poort wordt iedereen gefouilleerd, de vrouwen apart van de mannen. Dan mogen ze het terrein op, langs kapotgebombardeerde gebouwen, op weg naar plekken die nog in orde zijn, of inmiddels een beetje zijn gerenoveerd. De universiteit was een basis van IS en er is zwaar om gevochten door de Iraakse troepen.
Examens in verboden vakken
‘Ik heb een examen Hebreeuws,’ vertelt Amal (25). Ze laat haar schrift zien. ‘Het is onderdeel van mijn studie over geschiedenis van Irak. Je weet toch dat hier in Irak vroeger een Joodse gemeenschap was?’ Haar studiegebied, oudheid, heeft het zwaar te verduren gehad onder IS. In haar faculteit is veel kapot gemaakt. ‘Vrijwel alle objecten die te maken hebben met het oude Irak zijn kapotgeslagen door IS,’ zegt Amal. Dan loopt ze gauw naar binnen. Veel studenten zijn gehaast: het is tentamenweek. Wat opvalt is de leeftijd van de studenten: velen zijn midden twintig. Ze hebben bijna allemaal 3 jaar studievertraging opgelopen. Al was er sinds een aantal maanden voor een aantal studenten wel tijdelijk onderwijs in Bartella, een plaats net buiten Mosul. Ook hebben sommigen geprobeerd thuis door te studeren. ‘Maar het was te gevaarlijk om met een groepje samen te komen, om thuis een soort college te houden. Bovendien waren we toch meer bezig met zaken van leven en dood,’ zegt Umnia (29), ook geschiedenis student.
Amal. Foto: Hans Jaap Melissen.
De docent poezie, Hussein Ham Ali, had ook een verboden vakgebied volgens IS. ‘Ik heb de afgelopen jaren thuis boeken gelezen en getekend en geschilderd. Sinds maart gaf ik weer les in Bartella.’
Hij vertelt hoe al voor de komst van IS de stad Mosul werd geteisterd door moslimextremisten, toen meestal als Al qaeda aangeduid. ‘Voor het zwarte jaar 2014, toen IS Mosul innam, vertelde ik mijn studenten al over Al Qaeda. Die extremisten waren al bezig om docenten Engels te vermoorden en bommen te plaatsen.’
Hussein is toen IS kwam even gevlucht naar het naastgelegen Koerdisch deel van Irak. ‘ Maar uit nostalgie ben ik na twee maanden teruggekeerd. Ik was bang dat mijn privécollectie boeken net zo vernietigd zou worden als de bibliotheek van de universiteit.’
Te veel geweld
Dan zegt Hussein: ‘Ik heb een vraag aan u: waarom is de oude stad van Mosul zo zwaar verwoest? Waarom zijn ze daar niet iets voorzichtiger mee omgegaan? Er zijn veel te zware bommen gebruikt om IS te verjagen.’ Dan loopt hij naar binnen, iets minder gehaast dan de studenten.
De helikopter heeft intussen gezelschap gekregen van een andere helikopter. Knallen klinken in de oude stad. Voor TS Eliot was ‘April the cruelest month’, de wreedste maand. Maar in Mosul komen alle maanden van dit jaar tot nu toe in aanmerking voor die titel.
