Meer dan de helft van de Brabantse veehouderijen stoot teveel ammoniak uit en ‘daar kan niemand iets aan doen’. De regering maakt namelijk alleen wetten en gaat niet over de uitvoering daarvan. En de provincies en gemeentes? Die hebben nog geen gepaste straf voor al die ammoniakwet-overtreders bedacht.
Noord-Brabant heeft een primeur: De eerste grote inspectieronde naar ammoniakuitstoot ooit werd afgelopen september afgerond. En wat bleek tijdens die inspectie? Meer dan de helft van de Brabantse veehouderijen stoot te veel ammoniak uit. Ammoniak is een mengsel van poep en plas dat de beruchte zure regens veroorzaakt. Ondanks het feit dat dit een hoop beschermde natuurgebieden ernstig bedreigt, heeft het overtreden van de ammoniakregels geen direct gevolgen voor de boeren. Reden om boos te worden op provincie Noord-Brabant en haar varkens- en koeienhouders?
Nee, want dat zou niet eerlijk zijn, vindt Sijas Akkerman van Stichting Natuur en Milieu. Volgens hem is de situatie in Noord-Brabant niet anders dan in de rest van het land. “Deze onderzoeksresultaten verbazen me niets”, zegt hij. “Er wordt in iedere provincie veel te veel ammoniak uitgestoten, dat is overal hetzelfde.” De stichting doet ieder jaar onderzoek naar de hoeveelheid ammoniak in de lucht. De resultaten van dit onderzoek ondersteunen de resultaten van de inspectie door provincie Noord-Brabant.
Hoera! Nog meer brandnetels!
De hoge ammoniakuitstoot vormt een ernstige bedreiging voor de zogenaamde Natura 2000-gebieden. Dit zijn 160 stukjes land en water in Nederland waar volgens de Europese Unie zeldzame dieren leven of zeldzame planten groeien. Een van de dingen waar die zeldzame planten niet tegen kunnen, is ammoniak. “Ammoniak is een type stikstof”, zegt Sijas Akkerman. “En stikstof zorgt ervoor dat planten als bramen, brandnetels en grassoorten sneller groeien.” Dat klinkt positief, maar die snelgroeiende planten, beter bekend als ‘onkruid’, zijn een ernstige bedreiging voor de biodiversiteit. Zeldzame planten, zoals bosanemonen, wilde orchideeën en heide groeien vaak een stuk langzamer. Die planten worden verdrukt door snelgroeiende planten.
Eventjes de ‘lucht wassen’
Volgens Maarten Leseman van ZLTO, de vereniging voor ondernemers in de groene ruimte in Zuid-Nederland, is het voor de boeren niet zo eenvoudig om zich aan ammoniakregels te houden. Elke vier jaar vraagt een boer een vergunning voor zijn bedrijf aan en in die vergunning staat hoeveel ammoniak zijn dieren mogen produceren. “In 2008 wisten zowel de boeren als de milieuorganisaties veel minder van ammoniakuitstoot dan nu. Wat we nu zien als ‘te veel uitstoot’ en ‘bedreigend voor natuurgebieden’ was in 2008 soms nog prima.” De kans bestaat dus dat boerderijen die in 2008 een vergunning kregen nu te veel ammoniak uitstoten. Als zij in 2012 een nieuwe vergunning aanvragen, staat daarin dat ze hun uitstoot moeten verlagen.
Ook technische problemen spelen een grote rol in dit verhaal. “De boeren gebruiken zogenaamde ‘luchtwassers’ om de hoeveelheid ammoniak die in de buitenlucht terechtkomt te beperken”, vertelt Leseman. “Die luchtwassers zijn gevoelige apparaten. Het is een kunst om die dingen goed te gebruiken. Als je de deur een paar keer vaker opendoet dan normaal, is het hele luchtzuiveringsproces al verstoord.” Ook de extra huidschilfers die vrijkomen als koeien in de rui zijn, kunnen het apparaat van slag maken.
Heide verdwenen? Helaas Pindakaas!
Waar blijft de regering in dit verhaal? Dat vroegen Lutz Jakobi en Tjeerd van Dekken zich blijkbaar ook af toen ze op 1 november Kamervragen stelden over de overtredingen van de Brabantse boeren. Helaas kregen beiden PvdA-leden hetzelfde antwoord als OneWorld. “De stikstofregels worden op gemeenteniveau uitgevoerd en gecontroleerd”, vertelt de woordvoerder van staatssecretaris van milieu en infrastructuur Wilma Mansveld. “De bewindspersoon bedenkt de regels, maar voert ze niet uit. Dus als de regels overtreden worden, kan de staatssecretaris daar niet direct iets aan doen.” Mansveld kan wel over dingen aan de Tweede Kamer rapporteren die de wet vervolgens misschien aanpast. “Maar we lossen problemen natuurlijk niet op door dingen die regionaal geregeld worden centraal te trekken.” Of de nieuwe regering aandacht aan de ammoniakuitstoot zal besteden, is dus nog niet duidelijk.
De provincie Noord-Brabant heeft na haar laatste inspectieronde aangekondigd binnenkort nog een keer bij de overtredende boerderijen langs te gaan. Ook zullen ze nieuwe luchtwassystemen vanaf 2013 elektronisch in de gaten houden. Wat dat precies inhoudt en wat er met veehouders die zich nog steeds niet aan de regels houden gebeurt, is onduidelijk. In de rest van Nederland zijn geen inspecties aangekondigd.
Misschien moeten we koeien en varkens gewoon leren minder te poepen.
