Met dertig jaar ervaring in het veld heb ik vele plaatstelijke helden ontmoet. Lokale organisaties en hun staf staan dan ook altijd centraal in mijn werk. Zij "doen" het. Zij geven mij de energie om door te gaan met mijn werk. Zij blijven geloven, soms met gevaar voor eigen leven, in verbetering. Hier een (niet compleet) lijstje van mijn humanitaire helden.
Raja en zijn staf – Sri Lanka
Als student aan de Universiteit van Wageningen liep ik stage in het noorden van Sri Lanka. Het geweld tussen de diverse groepen (Singalezen – Tamils en Boeddhisten – Hindoes) werd in 1981 al opgeklopt in de samenleving, vooral aangewakkerd door politici. Samen met een vriend en medestudent kwam ik bij een Tamil-hulporganisatie terecht. De organisatie ontfermde zich over ontheemde en rechteloze Tamils. Het was voor mij de eerste keer dat ik terreur zag én dat ik mensen zag die zich daar absoluut niet door lieten afschrikken. De staf van de hulporganisatie ging onverminderd door.
De directeur, Raja, bij wie wij gastvrij gehuisvest waren, wist dat hij enorm veel gevaar liep. Hij vroeg mij hoe lang ik dacht dat de organisatie en hij nog door zou kunnen gaan met hun werk. ‘Hoogstens een paar jaar’ was mijn antwoord. Ik kon niet vermoeden hoe nauwkeurig dit bleek te zijn: in 1983 werd Raja vermoord. Ook vele andere stafleden van de Tamil-hulporganisatie hebben in de loop der jaren het leven gelaten. Maar bij geen van hen was enkele twijfel over wat ze deden; of zij dat ook écht moesten doen. Ze geloofden er allemaal in. Met hart en ziel.
De briefschrijver – Congo
Ik denk ook aan Masimango, bisschop in Congo en partner van ICCO en Kerk in Actie in de jaren negentig. Hij werkte voor een jonge kerk in een gebied dat vier keer zo groot als Nederland. Congo was in die tijd – en is nog steeds – een speelbal tussen de buurlanden, mede door de aanwezigheid van delfstoffen. Zo heeft Rwanda regelmatig invasies uitgevoerd in Congo en/of opstanden gesteund. Ook hielden Rwandese opstandelingen er huis. Ik zag hier met eigen ogen wat onderontwikkeling is: grote groepen mensen die nog hooguit een paar maanden hebben te leven met geen enkel uitzicht op verbetering. Armoede zoals je het zelden ziet. Af en toe komt het leger of een gewapende bende langs die moordt, dorpen platbrandt en plundert.
Masimango probeerde, ondanks de enorme druk op hem, alleen hulp te geven aan bepaalde groepen, aan hen die het het meeste nodig hadden. Hij verzon een simpel en goedwerkend systeem: brieven schrijven aan de inwoners van dorpen. In zijn brieven beschreef hij op welke hulp zij recht hadden. Zo konden de inwoners zelf controleren of de hulpgoederen ook echt allemaal aankwamen.
En het werkte. Al neemt 100 kilometer op de beste wegen met een goede motor in deze provincie in Congo zo’n zes uur in beslag, ik heb het zelf gecheckt en ben ik bij een paar dorpen langs gereden om te checken of de spullen ook echt aankwamen. Mooi werk van Masimango.
Directeur met oog voor de onderste kaste – India
Dan was de directeur van een lokale kerkorganisatie in India die in Gujarat – na de aardbeving van bijna 15 jaar geleden – alle slachtoffers probeerde te bereiken. Dat was in het kaste-systeem van India niet makkelijk en bovendien erg gevaarlijk. In elk dorp probeerde Dan een comité op te zetten waarin alle lagen van de bevolking vertegenwoordigd werden. Hij hoopte zo ook de armste slachtoffers van de aardbeving te kunnen helpen. Hij stelde verder geen eisen, op één na: de contactpersoon moest een vrouw zijn. Slim natuurlijk, want zodoende garandeerde hij dat de stem van vrouwen hoe dan ook gehoord werd. Een gewaagde stap die ik enorm bewonder.
De Filipijnse vrouw – Filipijnen
En dan komen we bij de "unsung heroes", de "helden achter de schermen", ofwel: de vrouwen. Na de Typhoon in de Filippijnen vorig jaar werd me weer duidelijk hoe belangrijk vrouwen zijn in de wederopbouw. Ze organiseren het werk na de ramp, met alles er op en er aan. Ze vormen de ruggengraat in het herstel van de rampgebieden. Van ongeletterd tot gestudeerd, ze werken allen samen in het dorpscomité. Ook mooi: in de Filippijnen lijken de mannen maar al te goed te weten dat vrouwen dit ook het beste kunnen. Bijna overal waar ik in het rampgebied kwam, waren het de vrouwen die de organisatie in handen hadden. Ze zijn veel meer dan alleen maar de helden achter de schermen!
Lof!
Plaatselijke hulpverleners verdienen respect. Zonder hen komt het niet voor elkaar. We moeten de hulpverleners waar dan ook ter wereld respecteren en er voor zorgen dat zij hun belangrijke werk kunnen blijven doen. Zij kennen de mensen en de plaatselijke structuren, zij komen op voor de mensen die hulp het hardst nodig hebben en zij blijven; óók als de ramp al lang weer aan onze aandacht is ontsnapt. Kortom, lof voor de plaatselijke hulpverlener!
