Het Microjustice Initiative werd in 2007 gelanceerd door de Universiteit van Tilburg en International Legal Alliances (ILA). Dat jaar opende het eerste microjustice-kantoor in Bolivia. Een van de cliënten is 16-jarige Maria de los Angeles. Haar school vroeg om een geboorteakte. Dat leverde problemen op: vanwege een fout stond Maria twee keer in het register van de burgerlijke stand, en de ambtenaar weigerde om haar een geboorteakte te geven. Met hulp van een microjustice-facilitator spande Maria een rechtszaak aan om een van de geboorteregistraties ongedaan te maken. De facilitator stuurde intussen een brief naar schoolhoofd, zodat Maria toch lessen kon blijven volgen.
Schaalgrootte
“Fouten of inconsistenties in papieren zijn een gigantisch probleem in Bolivia”, zegt Patricia van Nispen tot Sevenaer, directeur van ILA. ‘Daardoor kunnen kinderen niet naar school, missen vrouwen de kans op een microlening en krijgen ouderen geen staatspensioen.” De kosten van een microjustice-service bedragen 10 tot 40 euro. Microjustice moet het niet hebben van hoge winstmarges, maar van schaalgrootte. Branchekantoren verzamelen casussen en sturen deze naar het centrale kantoor in La Paz. Dat spaart de klanten busreizen. Tijdrovend werk, zoals op en neer gaan naar de rechtbank, wordt niet gedaan door dure juristen, maar door stagiairs.
 |
| Het hooggerechtshof in Sucre, Bolivia |
Scheiding
Maar microjustice heeft meer te bieden dan het op orde brengen van papieren. Het zet zich ook in voor het oplossen van conflicten tussen familieleden, buren en werkgevers en werknemers. “Oplossingen zijn, wanneer je door alle ingewikkelde regels heenkijkt, meestal een bepaalde verdeling van geld, goederen of verantwoordelijkheden”, zegt prof. Maurits Barendrecht van de Universiteit van Tilburg in het juridisch maandblad Mr. Door middel van neutrale onderhandelings- en mediation-technieken kunnen conflicten bespreekbaar en oplosbaar worden gemaakt. Er is wel druk nodig op beide partijen om een eerlijke oplossing te bereiken. Die druk kan komen van neutrale informatie, die aangeeft hoe anderen soortgelijke problemen hebben opgelost. “Iedere gemeenschap heeft going rates of justice”, zegt Barendrecht. ‘Denk in Nederland aan de kantonrechterformule. Wanneer mensen kunnen opzoeken wat een redelijke oplossing is in bijvoorbeeld een scheiding of eigendomsconflict, dan krijgen ze meer controle over hun juridische probleem.’ De mediators zijn geen dure advocaten, maar mensen uit de eigen gemeenschap. In plaats van stapels wetboeken heeft de lokale rechtshulpverlener alleen maar toegang tot informatie nodig – en goede sociale vaardigheden.
Misvatting
Het microjustice-netwerk heeft zich vanuit Bolivia inmiddels uitgebreid naar Peru en Colombia. In Malawi start dit jaar een pilotproject. Alle projecten starten met subsidies, maar het uitgangspunt is dat de kosten op termijn worden terugverdiend. Volgens de initiatiefnemers is het een misvatting dat mensen niet voor recht zouden willen betalen. In Bolivia lopen pensioengerechtigden jaarlijks 240 euro mis wanneer zij hun staatspensioen niet kunnen verzilveren. Uit onderzoek in Malawi bleek dat mensen tussen de 15 en 50 euro kwijt zijn aan een juridisch probleem. De kosten zitten hem vooral in reiskosten, medische kosten en gemiste inkomsten. “Het is lastig om duurzame rechtshulp in het hele land op te zetten als er niet wordt betaald”, zegt Patricia van Nispen. “Alleen als mensen een bijdrage moeten leveren, is er waardering voor de service’, “besluit Van Nispen.
| Dit artikel is overgenomen uit het nieuwe nummer van onze mediapartner Vice Versa met daarin een special over ‘Zakendoen met de allerarmsten’. |
