Matebeto (zeg Mateweto) is een Zambiaanse traditie die plaatsvindt voordat 2 mensen in het huwelijk treden. Dit gaat er heel wat anders aan toe dan in Nederland. In plaats van op de maandagochtend onverwachts gratis in het huwelijksbootje te stappen (dat kan trouwens ook niet lang meer als het aan D66 ligt) gaat er in Zambia een hele traditie aan vooraf.
De vrouwen van de familie van de bruid (zonder de bruid zelf) gaan naar de familie van de aanstaande bruidegom en brengen allerlei verschillende soorten etenswaren mee en stallen dezen uit voor de bruidegom en zijn familie. Van oudsher is voedsel een van de eerste levensbehoeften dus is het erg belangrijk dat de vrouw hierin kan voorzien voor de man. De familie van de bruidegom accepteert op deze manier de aanstaande bruid als waardig voor hun familielid. Deze mzungu was via zijn Zambiaanse vriendin uitgenodigd om dit mee te maken en kan dit niet voor zichzelf houden.
Zondag 14 uur, aangekomen in het oosten van Lusaka in een prettige buitenwijk met ruime woongelegenheid. Tante Marie en ome Harrison verwelkomen ons in hun tuin die er groot en schitterend uitziet. Het eerste wat me opvalt is dat de mannen en vrouwen apart zitten, wel 20 meter uit elkaar!, en dat iedereen naar mij kijkt. Schijnbaar niet gebruikelijk dat een blanke jongeman present is bij dit fenomeen en dat het gros van de familie daar niet van op de hoogte is. Nou ja, geen verassing voor mij dus ik schuif netjes aan bij de mannen en geef iedereen een hand. Ook de oudere tantes en ooms groet ik en hierbij moet ik diep door de knieën om ze met respect te groeten. Met geiriteerde knieholten Terug naar de mannen en na een uur zitten, praten en bier drinken is het zover; de vrouwen komen met gezang en getrommel de tuin binnen met een scala aan potten en pannen.
Direct gaan ze het huis binnen en als een van de weinige mannen was ik erbij aangezien iedereen het mij gunt om dit eens van dichtbij mee te maken. In de huiskamer tegenover de bruidegom (ome Willy) nam ik plaats met 2 vrienden van Willy. In afwachting van hetgeen wat komen gaat zie ik ruim 20 dansende vrouwen die uit volle borst liederen in Nyanga ter gehore brengen. De betekenis is voor mij een raadsel maar het klinkt indrukwekkend. Twee vrouwen (tantes van de bruid denk ik) bewegen zich naar ome Willy en vervolgens worden alle pannen doorgegeven en aan hem getoond. Tijdens elke pan wordt er gezongen en een oude dame met een trommel geeft het ritme aan. Alle soorten etenswaren passeren de revue van Nshima tot rupsen tot aan kip en vis in vele soorten en maten. De vrouwen maken een aantal pannen open met hun mond en tijdens het hele proces gaan ze regelmatig op de grond liggen met hun ruggen naar elkaar en klappen in hun handen voor respect, eerst linksom dan rechtom. Een oudere man vertelt bij elke pan wat erin zit zodat de bruidegom op de hoogte is zelfs als hij iets niet herkent.
Uiteindelijk zijn alle pannen geinspecteerd en is het tijd voor overleg. De vrouwen pakken een ‘chitenge’ (Zambiaanse benaming voor een afrikaanse omslagdoek die gedragen wordt als jurk) en gooien deze over ome Willy en de oude man heen. 3 minuten gaan langzaam voorbij en dan is het schijnbaar gebeurt. Ik heb geen idee wat er besproken is maar het zal vast belangrijk zijn. Uiteindelijk wordt ome Willy gewassen, zijn hoofd, handen en voeten en is de traditie voltooid. Mooi!…tijd om te kanen want ik heb inmiddels honger gekregen.
De lange etenstafel vol met alle traditionele lekkernijen (ahum..) is ‘in no time’ gevuld met een rij van mensen klaar om op te scheppen. Als enige blanke verwachten de dames dat ik alles probeer dus mijn bord is gevuld met allerlei rare groenten, ‘game meat’ en een handvol gedroogde rupsen. Na het nuttigen van deze delicatessen worden er nog een paar flessen bier uitgedeeld en dat was het dan. Met mijn buikje vol en de bloedcellen voorzien van een alcohol laag ga ik met een voldaan gevoel en ervaring rijker naar huis.
