Malala won gisteren de Sakharovprijs. De Pakistaanse wint daarmee voor de zeventiende keer een prijs voor haar inzet om meisjes van onderwijs te voorzien. Ook is sinds dit jaar 10 november uitgeroepen tot Malaladag. Is een extra prijs nog van toegevoegde waarde? Is het niet de beurt aan een minder bekende held?
Sakharovprijs
De Sakharov prijs wordt uitgereikt aan een mensenrechtenactivist die de meeste stemmen uit het Europees Parlement krijgt. Volgens het Europees Parlement is het de meest prestigieuze mensenrechtenprijs. De prijs, die sinds 1988 wordt uitgereikt, staat volgens het Parlement voor de gedeelde moed, geduld en innerlijk kracht. Deze karaktereigenschappen hebben de winnaars nodig om mensenrechten te verdedigen en internationaal kenbaar te maken.
“Ik wil deze prijs opdragen aan alle onbekende helden in Pakistan en in de rest van de wereld.” Dit zei Malala niet alleen gisteren, maar ook tijdens de uitreiking van de Kindervredesprijs. Sinds de aanslag op haar leven geniet de Pakistaanse van een grote hoeveelheid media-aandacht, waardoor andere genomineerden, waar ze indirect haar prijs aan opdraagt, onderbelicht blijven. Dit geldt bijvoorbeeld voor Reeyot Alemu en Eskinder Nega. Deze twee Ethiopische journalisten zijn gevangen gezet onder verdenking van terrorisme, nadat ze kritische stukken over de regering schreven.
Klokkenluider vs. activist
Edward Snowden was ook genomineerd voor de Sakharovprijs. Hij is, net als Malala, volop in het nieuws geweest, maar won slechts drie prijzen: de Internationale Klokkenluidersprijs 2013, de Fritz-Bauer-Prijs 2013 en de Sam Adams Ward in 2013.
Chinese activist
Jingsheng voert zelf sinds 1978 actie in China, om in het land een democratie te creëren. Dit deed hij naar eigen zeggen op een legale wijze. Toch kreeg hij vijftien jaar gevangenisstraf en werkkamp, omdat hij Deng Xiaoping, de Chinese machthebber uit die tijd, met de dictator Mao Zedong vergeleek. In 1993 kwam de activist vrij, maar doordat hij de schendingen van de mensenrechten in China openlijk ter discussie stelde belande Jingsheng weer in de gevangenis. Na grote internationale druk werd hij vervroegd vrijgelaten en uit zijn land verbannen.[[{“fid”:”22698″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:183,”width”:276,”style”:”width: 200px; height: 133px;”,”class”:”media-element file-default”}}]]
Wei Jingsheng, winnaar van de Sakharovprijs in 1996, maakt een kanttekening bij Snowden als eventuele Sakharov-winnaar: “We moeten Snowden dankbaar zijn voor zijn onthullingen. Maar hij voerde wel actie op een illegale wijze: hij brak het contract met de overheid.” Alle mensenrechtenactivisten die voor de prijs genomineerd worden voeren volgens Jingsheng op een legale wijze actie. “Het is daarom logisch dat de Verenigde Staten Snowden willen oppakken.”
Andrei Sakharov
Andrei Sakharov (1921-1989) was een nucleair fysicus in de Soviet-Unie tijdens de Koude Oorlog. Sakharov was bezorgd over de dreiging van een nucleaire oorlog die steeds realistischer leek naarmate de wapenwedloop vorderde. Hij voelde zich geroepen om te publiceren over deze dreiging waardoor de Soviet-regering hem had verbannen. Sakharov werd een van de bekendste critici van de Soviet-Unie.
Klokkenluider Snowden werd juist wel door Europees Parlementslid Barbara Lochbihler (met haar linkse partij Greens/EFA) genomineerd voor de Sakharovprijs. “Een klokkenluider is uiteraard iets anders dan een mensenrechtenactivist, maar ook Snowden riskeert zijn leven om iets in de maatschappij te veranderen. Daarom kwam hij ook in aanmerking voor deze prijs.”
Hype
De prijsuitreiking is volgens Malala een grote aanmoediging voor haar werk. Ook de oud-winnaars ervaarden dat zo. “Het is niet de faam en het geld wat ertoe doet, maar de stimulatie om je werk voort te zetten”, aldus Jingsheng. Sinds de aanslag op Malala’s leven geniet de zestienjarige van veel mensen sympathie. Toch wil ze, zoals ze in haar boek Ik ben Malala schrijft, niet als ‘het meisje dat door haar hoofd werd geschoten’ herinnerd worden, zegt Martin Schulz, president van het Europees Parlement, in zijn speech tijdens de uitreiking.
Taslima Nasreen (zie foto), Sakharovwinnaar in 1994, vindt dat er ook een gevaar schuilt in de manier waarop Malala zich manifesteert. De mensenrechtenactivist uit Bangladesh neemt het sinds haar dertiende op voor vrouwenrechten en bekritiseert daarmee het Islamitisch geloof openlijk. “Malala spreekt met veel lof over de Islam, maar ze zou nu wel eens moeten weten dat het de Islam is die vrouwen juist onderdrukt.” [[{“fid”:”22699″,”view_mode”:”default”,”type”:”media”,”attributes”:{“height”:480,”width”:332,”style”:”width: 150px; height: 217px; float: right;”,”class”:”media-element file-default”}}]]Nasreen vindt het belangrijk dat een persoon waar iedereen tegenop kijkt het daadwerkelijke probleem benoemt: “Malala kan juist een voorbeeld zijn voor vrouwen en meisjes door niet mee te gaan in een dogmatisch geloof als de Islam.” Ze stoorde zich aan het feit dat Malala God bedankte voor het genezen van haar schotwond, terwijl het meisje volgens Nasreen de wetenschap zou moeten bedanken. “Het is God die haar neerschoot, hij is niet diegene die haar genas.” De oud-Sakharov-winnaar hoopt dat Malala dit in de toekomst zal begrijpen. “Als Malala ervoor zorgt dat vrouwen en meisjes de Islam accepteren, dan zal onze worsteling tegen de Islamitische onderdrukking zinloos zijn.”
Nasreen sluit haar betoog af met de opmerking dat Malala moet begrijpen dat het geloof de oorzaak is van het kwaad dat haar wordt aangedaan: “Malala is nu zestien en zou oud genoeg moeten zijn om niet in sprookjes te geloven.”
OneWorld maakte ook een video over de uitreiking van de Sakharovprijs. Bekijk deze hier.
Beeld: Genna Bostelaar en Anna de Keijzer
