“Geconfronteerd met de omvang van de problemen die het nieuws naar voren brengt, kan een individueel initiatief ineens banaal en onzinnig lijken. (…) Het nieuws kan ons het gevoel bezorgen dat we niets voorstellen in een wereld die niet te verbeteren valt en in essentie een chaos is.” Deze woorden van Alain de Botton zijn herkenbaar. Zeker tijdens deze Vredesweek (19 t/m 27 september) die plaatsvindt tegen de achtergrond van oorlog en vluchtelingen.
Toch is dat beeld van een eindeloos onverschillige en wrede wereld die niet te verbeteren valt een mythe. Natuurlijk valt de wreedheid van de oorlog in Syrië en zoveel andere landen niet te ontkennen. Dat geldt ook voor de onverschilligheid en onmacht waarmee politieke leiders daarop reageren. Maar daarmee is niet alles gezegd.
Wakker geschud
Europa heeft veel te lang de ogen gesloten voor de oorlog in Syrië en de deur voor de vluchtelingen dichtgehouden. Maar de ogen en poorten van Europa zijn nu geopend. Volgens The Economist gaven twee krachten de doorslag. Het wakker geschudde moreel geweten en de politieke moed van Angela Merkel.
Europa heeft veel te lang de ogen gesloten voor de oorlog in Syrië en de deur voor de vluchtelingen dichtgehouden, maar de ogen en poorten van Europa zijn nu geopend
Angela Merkel speelt in Europa onmiskenbaar een voortrekkersrol. Maar in Duitsland reageert zij ook op wat er in de samenleving leeft. Begin september was de steun voor het accepteren van meer vluchtelingen in Duitsland gestegen tot 59%. En maar liefst 96% meende dat mensen op de vlucht voor oorlog en vervolging recht hebben op asiel. Die verbondenheid en solidariteit van burgers gaven een impuls aan het politiek leiderschap van Angela Merkel.
Kentering
En als ik mij niet vergis, is er ook in Nederland een kentering in de publieke opinie merkbaar. BN’ers pleiten in de Telegraaf voor een ruimhartige opvang van vluchtelingen. Bisschoppen roepen parochies op te hulp aan vluchtelingen. Burgers uiten tijdens informatieavonden zorgen maar geven ook aan dat vluchtelingen nu eenmaal niet op straat kunnen slapen. Burgemeesters en wethouders stellen binnen 24 uur noodopvang ter beschikking. Studenten missen hun sporthal maar helpen bij het klaarzetten van bedden. Buurtbewoners heten vluchtelingen welkom. Vredesambassades ontplooien tijdens deze Vredesweek honderden initiatieven.
Al deze individuele initiatieven in de samenleving zijn banaal noch onzinnig. Zij vormen een politiek relevante uiting van verbondenheid en solidariteit. En het zijn juist die krachten die politici oproepen en aanzetten tot politieke moed. Deze uitingen van menselijkheid vormen de lichtpunten in Europese politieke crisis over de opvang van vluchtelingen.
Politieke moed
Die politieke moed uit zich in Nederland nog maar schuchter en schoorvoetend. Maar toch is er ook in Nederland iets veranderd. Het is politiek onvermijdelijk geworden dat Nederland eerlijk bijdraagt aan de herverdeling van vluchtelingen in Europa. Dat Nederland zich nog meer inspant voor een veilige opvang in de regio met uitzicht op onderwijs en werk. Even onvermijdelijk is dat Nederland als toekomstig voorzitter van de EU veel meer prioriteit geeft aan het bereiken van een politieke en rechtvaardige oplossing van de oorlog in Syrië.
Dat zo broodnodige politieke leiderschap moet zich uiteraard niet beperken tot het welkom heten van vluchtelingen
Dat zo broodnodige politieke leiderschap moet zich uiteraard niet beperken tot het welkom heten van vluchtelingen. Politici moeten ook de begrijpelijke zorgen over de komst van vluchtelingen serieus nemen. Want alleen dan kunnen de even broodnodige verbondenheid en solidariteit op peil blijven.
De individuele initiatieven van mensen maken dus wel degelijk een verschil. Het is niet zo dat daardoor de vrede in Syrië uitbreekt of vluchtelingen vanzelf een veilig onderkomen vinden. Maar zonder al die uitingen van verbondenheid en solidariteit zullen politieke leiders in Europa niet over hun eigen schaduw springen.
