“Lokaal leiderschap werkt.” Het is een uitspraak die Ben Tiggelaar geregeld doet tijdens een reis door Kenia. “Wil je verandering brengen, dan zullen de mensen die het aangaat zelf ook mee moeten doen. Zij zijn uiteindelijk degenen die het meeste vertrouwen hebben van hun directe omgeving.” Tiggelaar, onder andere bekend van de bestseller Dromen, Durven, Doen, was onlangs met andere Nederlandse ondernemers in hoofdstad Nairobi. Hij en de andere reisgenoten woonden daar een diplomauitreiking bij van 55 studenten die een opleiding in leiderschap hebben gevolgd. Dat programma is opgezet door de internationale hulporganisatie Compassion en bedoeld voor uitblinkers, van wie het waarschijnlijk is dat ze ooit ergens in een leidinggevende positie terechtkomen.
Compassion heeft een christelijke signatuur en verbindt mensen uit westerse landen aan kinderen in armoede. De internationale organisatie is in 26 landen actief. 1,4 miljoen kinderen worden gesteund door een sponsor. Bij Compassion staat kindontwikkeling op sociaal, emotioneel, fysiek en spiritueel gebied centraal. Onderwijs is een belangrijke schakel. Na het kindsponsorprogramma worden sommige kinderen geselecteerd voor het leiderschapsprogramma van Compassion. Dit programma voor uitblinkende studenten duurt vier jaar en bestaat uit zelfstudie, trainingen, groepsopdrachten, presentaties etc. Integriteit, waardigheid, excellentie en rentmeesterschap staan erin centraal. Studenten naast volgen de opleiding naast hun reguliere studie.
Golfeffect
Tiggelaar en enkele ondernemers hebben in de afgelopen jaren een of meerdere studenten financieel ondersteund (met 350 euro per maand). Het was voor hen extra bijzonder om de diplomauitreiking mee te maken en en te zien wat voor effect het programma heeft. “Veel studenten brengen al een soort van golfeffect in hun omgeving teweeg”, zegt Tiggelaar. Hij geeft als voorbeeld James Mwangi (25), de student die hij en zijn gezin de afgelopen jaren steunden. “James is, alleen al doordat hij studeert, een voorbeeld voor de omgeving waar hij uit komt. Jonge kinderen krijgen door hem hoop dat ze toch een studie kunnen, volgen ook al kom je uit de sloppen. Daarnaast wil James iets teruggeven aan zijn omgeving en dat doet hij bijvoorbeeld door zelf trainingen te geven op het gebied van onder andere persoonlijke ontwikkeling en hygiëne.” Tiggelaar is enthousiast over deze vorm van ontwikkelingssamenwerking waarin scholing van jonge mensen op het gebied van leiderschap centraal staat, en zet zich graag in voor Compassion.
Hoop is de sleutel
Volgens Bruce Wydick, hoogleraar economie en internationale ontwikkelingen in San Francisco ligt het uiteindelijke succes van het Compassion-programma in 'hoop'. In een artikel schrijft hij: “De sleutel tot het oplossen van armoede ligt in het vermogen van mensen – en hun geloof in dat vermogen – om positieve veranderingen te realiseren.” Tiggelaar voegt daaraan toe dat hoop volgens psychologen de wil is om een bepaald doel te bereiken, gecombineerd met het zien van manieren om dat te doen. Deze hoop wordt volgens Tiggelaar doorlopend aangewakkerd bij de Compassion-kinderen. “Onder meer in de wekelijkse bijeenkomsten die lokale kerken organiseren en waar kinderen extra zorg en onderwijs krijgen.”
Armoede doorbroken
Soms zorgen afgestudeerde studenten in dit programma ook voor verandering doordat ze andere beslissingen nemen dan collega’s, door zich bijvoorbeeld niet in te laten met corruptie. Een ander voorbeeld laat Samuel Abisai (25) zien. Hij is afgestudeerd sinoloog en werkt als sales-manager in Oost-Afrika voor een Chinese multinational (Santint). Maar hij heeft zijn familie en omgeving nooit uit het oog verloren. Hij lanceerde ook een kledinglijn, met een bijzondere reden. “Compassion heeft mijn armoede doorbroken en nu wil ik met dit bedrijf graag andere Afrikanen een kans geven. Ik wil dat mijn bedrijf groeit, zodat ik anderen kan helpen. God heeft me geholpen en nu geeft Hij mij de kans om mijn eigen familie te helpen.” Tiggelaar reageert daar nuchter op: “Dat wil niet zeggen dat zo’n leiderschapsprogramma altijd een succes is of wordt. Er zijn ook studenten die stoppen of studenten die vooral een goedbetaalde baan nastreven. Maar zelfs dan is het goed te beseffen dat dit mensen zijn die anders misschien in de criminaliteit terecht waren gekomen.”
Lessen voor thuis
Tijdens de week die Tiggelaar en anderen in Nairobi waren bezochten ze projecten en gaven trainingen aan de studenten vanuit hun eigen expertise. Tiggelaar gaf twee keer een presentatie met als titel Making Things Happen, over technieken om je gedrag aan te passen zodat je het gewenste resultaat behaalt. Uit deze trainingen, maar ook de rest van de week werd duidelijk dat het zowel deelnemers aan de reis als studenten te doen was om samenwerking en van elkaar leren.
Tiggelaar kwam ook met lessen terug. Als eerste les formuleert hij dat geconfronteerd worden met armoede voor een sterke motivatie kan zorgen: als je problemen opzoekt, krijg je een extra drive om oplossingen te bedenken. “Zo’n confrontatie heb je soms nodig om gemotiveerd te blijven.” Een tweede les is dat je bij het zoeken van een oplossing je moet zoeken naar positieve uitzonderingen op de regel.”Zo'n uitzondering hebben we in Kenia gezien in de vorm van het leiderschapsprogramma. Je moet kijken naar mensen die wél het heft in handen durven nemen. Het is van belang om juist die mensen te helpen die de handen uit de mouwen steken, omdat zij de anderen op sleeptouw kunnen nemen.”
Opoffering
De derde les is dat Tiggelaar, mede door zijn ervaringen in Kenia, nog meer is gaan inzien hoe belangrijk levensbeschouwing is als het aankomt op leiderschap. “In Nederland hoor ik mensen bijvoorbeeld vaak zeggen dat duurzaamheid en gerechtigheid mooi en belangrijk zijn, maar ze laten daar meestal meteen op volgen dat er ook brood op de plank moet komen. Dat laatste is natuurlijk waar, maar meewerken aan iets dat groter is dan jezelf is het enige dat echt bevrediging oplevert.” Een kenmerk van goed leiderschap is volgens hem dat persoonlijk kortetermijnbelang wordt ingewisseld voor een collectief belang op langere termijn. “Dat vraagt om opoffering, maar ook om visie en hoop. Heel veel leiders hebben geen antwoord op de vraag wat belangrijk is voor de lange termijn, omdat ze niet voor ogen hebben hoe een betere wereld er uit zou moeten zien. Uiteindelijk moeten leiders durven zeggen dat ze niet alle antwoorden hebben, maar wel geloven in een betere toekomst waar we samen aan kunnen meebouwen.”
