Aan de Bogotarivier in Colombia zitten veel kleine leerlooierbedrijfjes, met vaak maar een paar werknemers in dienst. In het verleden bewerkte de inheemse bevolking met behulp van planten op een heel schone manier het leer. In de jaren '80 van de vorige eeuw leerden ze om chemicaliën te gebruiken om sneller te produceren en zo meer geld te verdienen. Daarbij was weinig aandacht voor milieuvervuiling in de directe omgeving. Tien jaar geleden tikte de Colombiaanse overheid de leerlooiers op de vingers omdat ze de rivier vervuilden. Veel bedrijfjes kregen hoge boetes.
Monica Sanz: "Bij aanvang van dit actieonderzoek waren de leerlooiers al dertig jaar in conflict met regionale overheden. Het conflict werd niet opgelost, de advocatenkosten rezen de pan uit en de Bogotarivier vervuilde verder. Een groot probleem omdat het rivierwater de landbouwgrond bewatert waar de acht miljoen inwoners van Bogota afhankelijk van zijn voor voedsel."
Eén van de vrouwelijke ondernemers die bij het project betrokken was, werd in 2011 verkozen tot 'Best Leader of Colombia'.
Het project van Monica Sanz werd in 2011 erkend als één van de zes beste initiatieven op de 'World Water Day' in Zuid Afrika.
Wat is er veranderd?
Acht jaar later en een actieonderzoek verder: de leerlooiers hebben hun productieproces gewijzigd, met 70 procent minder vervuiling als gevolg. De bedrijfjes hebben dankzij wetenschappelijke begeleiding en coaching over schone productietechnieken geleerd over hoe ze schoner kunnen produceren. Daarnaast besparen ze geld door de helft minder water te gebruiken in hun productieproces.
Minstens zo belangrijk is dat er nu oog voor de bedrijfjes is. Waar de bedrijfjes vroeger een slechte naam hadden, en geen serieuze gesprekspartner voor de overheid waren, hebben 86 van de 120 bedrijfjes nu de krachten gebundeld en zijn ze met de overheid gaan praten over oplossingen voor milieuvervuiling. De leerlooiergemeenschap is daardoor minder gemarginaliseerd en meer onderdeel van de maatschappij geworden. De veranderde positie van de leerlooiersbedrijven haalde zelfs de nationale televisie.
Monica Sanz: “We hebben heel goede resultaten geboekt, maar we zijn er nog niet. Om echt schoon te produceren is ook een ‘end-pipe'-oplossing nodig: een proces waarbij het afvalwater wordt gezuiverd. Het is voor de bedrijfjes waarschijnlijk lastig om geld voor deze relatief dure investering op te brengen."
We hebben heel goede resultaten geboekt, maar we zijn er nog niet
Wetenschap werkt
Sanz toont aan dat de academische wereld door actieonderzoek een rol kan spelen in de oplossing van mondiale problemen als watervervuiling. De crux was een combinatie van kennis over technische oplossingen van milieuvervuiling met kennis over de mensen achter de leerlooierijen. Sanz: "Deze bedrijfjes worden gerund door arme mensen die weinig bagage in huis hebben om zich nieuwe dingen eigen te maken. Ze moesten stap voor stap aan de hand genomen worden om hun bedrijfsproces schoner te maken. Juist de sociale kant waarin oog was voor de inbedding van de bedrijfjes in de brede gemeenschap en het oplossen van conflicten, was belangrijk om echt tot verandering te komen." Monica Sanz heeft hiervoor een methodiek ontwikkeld die door anderen gebruikt kan worden: de Systematic Approach for Social Inclusion. Het onderzoek laat ook zien dat een lange horizon nodig is om sociale veranderingen door te voeren. Uiteindelijk levert het echter wel veel op.
Het proefschrift 'Micro and small enterprises, water and developing countries: a challenge for sustainability in Colombia' is hier te downloaden.
