Achtergrond

‘Laten we níet over Jihad-gangers praten’

Dit artikel krijg je cadeau van OneWorld. Word abonnee

De Engelsman Dipu bestaat pas één jaar. Althans, op papier. ‘In mijn geboorteland Buthan had ik nooit een paspoort gekregen, en toen ik naar India vluchtte weigerde ze me daar identiteitspapieren te geven. Ze wilde me noch als hun landgenoot, noch als vluchteling hebben. Ik was stateloos en dus niemand’, vertelt Dipu vanaf het hoge podium in het zonovergoten Vredespaleis in Den Haag. Terwijl hij over zijn verleden als stateloze vertelt, knikt het publiek instemmend.

Hier, tijdens de eerste stateloosheidconferentie van de VN Vluchtelingenorganisatie en Tilburg Universiteit, hoeft Dipu niemand te overtuigen. De advocaten, rechters en ngo-medewerkers in zaal zijn het met hem eens: stateloos zijn is één van de ergste dingen je kunt overkomen. Op dit moment zijn er wereldwijd zo’n tien miljoen mensen die van geen enkel land burger zijn. Als gevolg kan deze groep geen eigen huis kopen, geen bankrekening openen en niet trouwen. Kortom, een reeks aan basisrechten wordt hen ontnomen. Tijdens de driedaagse conferentie buigen verschillende partijen zich over deze problematiek om te kijken hoe statelozen beter beschermd kunnen worden.

[[{“fid”:”29932″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″},”link_text”:null}]]‘Dit forum is het begin van een wereldwijde beweging dat van stateloosheid geschiedenis wil maken,’ hoopt Volker Türk (VN-Vluchtelingenorganisatie).

 

UN Photo / Jean-Marc Ferré (cc)

Niet ver weg
Dat het forum juist in Den Haag plaatsvindt is geen toeval. In 1930 maakte de voorloper van de Verenigde Naties, de Volkerenbond, hier de eerste stappen om staatlozen te beschermen met internationale wetten. ‘Inmiddels zijn we vele stappen verder. Zo hebben we sinds 1954 en 1961 twee internationale verdragen die stateloosheid helpen te voorkomen en staatlozen beschermen,’ zegt Volker Türk glimlachend, terwijl hij naar de glanzende foto’s kijkt die voor hem op tafel liggen. Türk is het hoofd van de afdeling Internationale Bescherming van de VN-Vluchtelingenorganisatie in Genéve en is speciaal voor het forum in Den Haag. ‘Deze kreeg ik zojuist van de delegatie uit Turkmenistan. Ze wilde me per sé bedanken voor mijn aanwezigheid bij een naturalisatieceremonie in hun land. Heel bijzonder. En heel hoopgevend.’

Niet dat Türk hoop nodig heeft. Hij lijkt uiterst optimistisch over de toekomst van statelozen. ‘Met heel kleine veranderingen in nationale wetgeving kun je soms veel bereiken. En kijk naar de internationale verdragen voor stateloosheid. In de afgelopen decennia zijn die door veel landen ondertekend. Dat geeft aan dat niet alleen veel landen statelozen een belangrijk onderwerp vinden, maar ook dat ze zich willen binden aan de regels om hen te beschermen en stateloosheid te voorkomen. Dat is heel mooi.’

Maar met handtekeningen en verdragen ben je er nog niet, beaamt Türk. Op dit moment kent de wereld nog steeds tien miljoen statelozen. Daar begint het VN-hoofd in november een ambitieuze campagne: binnen tien jaar moeten het aantal staatlozen van tien miljoen naar nul. Dat is geen eenvoudige opgave, geeft Türk toe, maar het forum is een stap richting. ‘Voor nu wil ik vooral veel aandacht voor stateloosheid. Van advocaten, van politici, van mensen op straat. Deze bijeenkomst moet het begin worden van een wereldwijde beweging dat van stateloosheid geschiedenis wil maken.’

[[{“fid”:”29933″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″},”link_text”:null}]]Deze Dalit man en zijn kleinzoon zijn stateloos. Hun familie woont voor meer dan vijf generaties, in Nepal.

UNHCR / G.Constantine (CC)

Jihad-gangers
Aandacht voor stateloosheid is hard nodig, meent Türk, want nog te vaak wordt gedacht dat stateloosheid iets heel technisch is en een ver-van-mijn-bed-show. ‘Maar dat is het niet. Neem bijvoorbeeld de Roma’s, een grote groep in Europa die overwegend stateloos is. Of denk aan de Joden in Nazi-Duitsland van wie de nationaliteit massaal werd ontnomen. Dat bewijst dat stateloosheid een belangrijk onderdeel is van onze moderne Europese geschiedenis.’

Dat het begrip stateloosheid nu opduikt in de discussie over het afpakken van vermeende Syrië-gangers’ paspoorten, ziet Türk met lede ogen aan. ‘Tot nu toe gaat dit over het afpakken van paspoorten van mensen met twee nationaliteiten. Kortom, we hebben het over een kleine groep die niet eens riskeert stateloos te worden. Laten we het dus niet over die paar jihadstrijders hebben, maar over de tien miljoen mensen die wel stateloos zijn en heel wat minder zichtbaar.’ Het VN-hoofd vestigt daarom liever de aandacht op een ander onderwerp. Namelijk: Staatssecretaris Teeven.

Lichtpuntje: Teeven
Begrijpelijke keuze, vindt Stans Goudsmit, commissaris van het College voor de Rechten van de Mens en aanwezig op het forum, want vorige week woensdag maakte staatssecretaris Teeven (asiel) bekend dat de regering een betere manier gaat verzinnen om vast te stellen of iemand staatloos is. ‘In Nederland is het nu zo dat je zelf moet bewijzen dat je geen nationaliteit hebt met documenten die je als stateloze vaak niet hebt, zoals je geboortebewijs of ID-kaart. Dat levert niet alleen lange procedures op, statelozen kunnen daardoor ook geen aanspraak doen op hun rechten zoals vastgelegd in het statelozenverdrag van 1954′, legt Goudsmit uit.

In dit verdrag hebben landen vastgelegd dat statelozen een aantal basale rechten hebben. ‘Maar om gebruik te maken van deze rechten moet je eerst aan de overheid bewijzen dat je daadwerkelijk stateloos bent. Pas als dat label hebt, krijg je in feite toegang tot je recht op je mensenrechten. Je kunt dan aanspraak doen op je recht op onderdak, onderwijs en andere statelozenrechten.’

[[{“fid”:”29934″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″},”link_text”:null}]]Drie Nubiërs zitten in een tent in de Keniaanse sloppenwijk Kibera. In Kenia worden ze niet als burgers erkend.

UNHCR / G.Constantine (CC)

Niet nieuw
Teeven’s nieuwe procedure zal het makkelijker maken om te bepalen of iemand een stateloze is. ‘Een belangrijke eerste stap voor de bescherming van mensen zonder nationaliteit in Nederland, want zo krijg je als stateloze dus sneller het toegangskaartje tot je mensenrechten’, vindt Goudsmit. Nu staan er zo’n 80.000 mensen ingeschreven met “nationaliteit onbekend”. Een deel van hen is waarschijnlijk stateloos is en zal volgens Goudsmit dus veel baat hebben bij de nieuwe procedure.

Echt origineel is Teeven overigens niet met zijn besluit. In de afgelopen jaren deden verschillende organisaities in Nederland herhaaldelijk een oproep om een nieuw stateloosheidssysteem te gebruiken. Dat Teeven juist nu deze aanbeveling opvolgd is volgens Goudsmit dan ook geen toeval.  ‘Hij wil natuurlijk zelf een beetje shinen en wellicht hoopt deze conferentie extra onder de aandacht te brengen. Jammer is wel dat Teeven alleen noemt dat je met deze procedure versneld een reisdocument krijgt en kan naturaliseren. Maar waar het juist om draait is dat statelozen met deze status eindelijk aanspraak kunnen doen op hun rechten. Het is zonde dat hij dit niet noemt, een gemiste kans,’ aldus Goudsmit.

Voorbeeldland
Türk ziet Teeven’s besluit als een welkome verandering. ‘Het is een goed voorbeeld voor andere EU-landen. Tot  nu toe gebruiken alleen Hongarije, Engeland en Moldova zo’n systeem. Dat Nederland daar nu bij gaat horen is dus een stap in de goede richting,’ aldus het VN-hoofd, ‘uiteindelijk hoop je dat ook de landen waar stateloosheid een groot probleem deze procedure zullen overnemen. Want het aankaarten van stateloosheid is niet alleen iets wat je doet om morele of juridische redenen, het helpt landen zelf ook. Stateloosheid aankaarten betekent dat je een mogelijke reden voor conflict en vluchtelingestromen wegneemt. En met het oog deze crisiszomer, lijkt me dat zeer welkom.’

[[{“fid”:”29935″,”view_mode”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”fields”:{“format”:”file_styles_artikel_volle_breedte”,”field_file_image_alt_text[und][0][value]”:””,”field_file_image_title_text[und][0][value]”:””},”type”:”media”,”attributes”:{“class”:”styles file-styles artikel_volle_breedte media-element file-file-styles-artikel-volle-breedte”,”id”:”styles-6-0″},”link_text”:null}]]Naar schatting zijn tienduizenden kinderen van de Filippijnse of Indonesische afkomst in de Maleisische staat Sabah staatloos. Omdat ze geen recht hebben op onderwijs, werken veel van hen op de vismarkt in de hoofdstad, Kota Kinabalu.UNHCR / G.Constantine (CC)

Ik wil dat OneWorld blijft bestaan

AbonneerDoneer

Lees je bewust met OneWorld en draag bij aan een rechtvaardige wereld.

Dat kan al vanaf 6 euro per maand

Ontvang onze beste verhalen in je mailbox

Volg ons