Hoe verbeter je de gezondheid van Nigerianen? Door een zorgverzekering op te zetten. Marleen Hendriks promoveert vrijdag aan de Universiteit van Amsterdam op haar onderzoek naar de effectiviteit van zorgverzekeringen in Nigeria. De crux is een directe samenwerking tussen ngo’s en de wetenschap, aldus Hendriks. OneWorld Research interviewde haar over de belangrijkste bevindingen van haar promotieonderzoek.
Je onderzoek maakt deel uit van een groot onderzoek naar het effect van een zorgverzekeringsprogramma in Nigeria. Kun je hier iets meer over vertellen?
In samenwerking met andere instituten onderzoek ik het zorgverzekeringsprogramma van PharmAccess. Dit is een ngo die als doel heeft de toegang tot zorg in Nigeria en andere Afrikaanse landen te verbeteren. Wij werken nauw met hen samen en hierdoor kunnen onze bevindingen gelijk worden vertaald naar strategieën voor de programma’s van PharmAccess. Ons onderzoek is dus heel operationeel, en dat vind ik leuk. Iedere wetenschap is op zijn eigen manier waardevol, maar ik wilde onderzoek doen dat gelijk tot zichtbare veranderingen kan leiden.
“Mr. Sunday is een 73-jarige arme boer die samen met zijn vrouw en vijf kinderen in Bacita woont, een dorp in Kwara State, Nigeria. Mr. Sunday heeft een te hoge bloeddruk. Hierdoor loopt hij een groot risico op een beroerte of hartaanval. Dit zou een ramp betekenen voor zijn familie, aangezien hij de kostwinnaar van het gezin is.
Gelukkig bestaan er medicijnen tegen hoge bloeddruk die dit risico drastisch verlagen. Er is alleen een probleem. Deze medicijnen kosten 100 dollar per jaar. Mr Sunday verdient maar 200 dollar per jaar, waarvan hij ook zijn hele gezin moet onderhouden. Hij kan deze medicijnen dus niet betalen.”
*Mr Sunday is een pseudoniem.
Jij doet onderzoek naar het effect van dit programma op hoge bloeddruk. Is hoge bloeddruk geen probleem van welvarende landen?
Dat is een grote misvatting. In Sub-Sahara Afrika is hoge bloeddruk de belangrijkste risicofactor voor sterfte, omdat het hart- en vaatziekten veroorzaakt. Door toenemende verstedelijking en globalisering is de Afrikaanse levensstijl de afgelopen jaren veranderd van een “traditionele” levensstijl naar een meer westerse levensstijl met een ongezonder dieet, minder lichaamsbeweging en toename van tabaksgebruik. Daarnaast hebben Afrikanen meer aanleg voor hoge bloeddruk en krijgen zij veel sneller te maken met de complicaties. Dit is een steeds groter wordend probleem. Omdat hoge bloeddruk meestal geen klachten geeft, zijn maar weinig Afrikanen bereid om geld uit te geven aan medicijnen tegen hoge bloeddruk. De complicaties van hoge bloeddruk, zoals beroertes en hartaanvallen, treden meestal pas jaren later op, dan is behandeling te laat.
Hoe werkt het verzekeringsprogramma van PharmAccess?
PharmAccess organiseert de zorgverzekering samen met een lokale verzekeraar. De verzekeraar legt aan de lokale bevolking uit hoe de zorgverzekering werkt. Inwoners van Kwara, een van de 36 Nigeriaanse staten, kunnen zich voor 4 dollar per jaar inschrijven. Dit is 12% van de werkelijke premie. De rest van de premie wordt gesubsidieerd door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse zaken en de overheid van Kwara. De overheid van Kwara heeft toegezegd de volledige premie subsidie op termijn over te nemen om onafhankelijk te worden van donorgeld.
De zorg moet natuurlijk ook van goede kwaliteit zijn. Alle klinieken zijn daarom aangesloten bij een kwaliteitsverbeteringsprogramma. Als je wel een verzekering hebt maar er is geen dokter in het ziekenhuis dan heb je niks aan je verzekering. En andersom, als er wel een ziekenhuis met dokter in het dorp is maar niemand kan de zorg betalen zijn mensen ook niet geholpen.
Is het moeilijk om mensen te overtuigen dat een goede zorgverzekering belangrijk is?
Dat is een uitdaging. Heel belangrijk is de mening van de leiders van een dorp. Er wordt daarom veel met dorpshoofden gepraat, die het dan weer kunnen uitleggen aan de bevolking. Wat je met name ziet is dat de mensen die al ziek zijn direct het verschil merken. Veel van die mensen waren net als Mr. Sunday gestopt met het slikken van pillen of moesten hun koeien verkopen om pillen te kunnen betalen. Nu hebben ze een verzekering van vier dollar per jaar. Die verhalen gaan op een gegeven moment rond en zo gaan steeds meer mensen mee doen. Je ziet nu ook dat mensen in gebieden waar het zorgverzekeringsprogramma nog niet is begonnen er echt op zit te wachten.
“Terug naar Mr. Sunday. Hij heeft zich aangemeld voor de zorgverzekering. Hij neemt nu iedere dag medicijnen en bezoekt iedere maand de kliniek in de buurt voor controle. Toen we hem vroegen hoe het nu gaat antwoordde hij: “Toen ik vroeger de dokter in de stad tegenkwam keek hij me altijd met een bezorgde blik aan. Nu lacht hij naar me en zegt hij “uw bloeddruk is goed onder controle, het gaat erg goed!”
Hoe effectief is het zorgverzekeringsprogramma in het tegengaan van hoge bloeddruk?
Ik heb zowel de kwaliteit van zorg als de bloeddrukdaling in mensen met te hoge bloeddruk gebruikt voor het meten van de effectiviteit van dit programma. De kwaliteit van de zorg was erg hoog en zelfs vergelijkbaar met de kwaliteit van zorg in Westerse landen. Te vaak wordt er gezegd dat het toch niet mogelijk is om zulke hoge kwaliteit van zorg in Afrika te organiseren. Wij hebben wetenschappelijk aangetoond dat dit wel degelijk mogelijk is.
Daarnaast was er een bloeddrukdaling te zien bij de mensen met te hoge bloeddruk die in het gebied woonden waar de verzekering was gestart. In het controlegebied waar het programma nog niet werd uitgevoerd was ook een daling te zien, omdat wij mensen bij wie we een te hoge bloeddruk hebben gemeten adviseerden om naar een dokter te gaan. De daling in het programmagebied was echter twee keer zo groot als in het controlegebied. Waarschijnlijk komt dit doordat de kwaliteit van de zorg in het programmagebied veel hoger was. De combinatie van goede zorg en een betaalbare zorgverzekering is dus echt nodig.
Wordt het programma nog verder uitgebreid?
Wegens het grote succes van het programma wil de overheid in Kwara het gaan uitbreiden. Er zijn nu 80.000 mensen aangesloten bij het zorgverzekeringsprogramma, maar de lokale overheid wil dit aantal de komende vijf jaar gaan uitbreiden tot 600.000. Daarnaast zijn er ook gesprekken geweest met de federale overheid van Nigeria om het programma staat voor staat uit te breiden. Ook in Kenia en Tanzania lopen nu programma’s.
Je hoort vaak negatieve verhalen over ngo’s en ontwikkelingssamenwerking in het algemeen. Wat kunnen we leren van het succes van PharmAccess?
Ten eerste dat samenwerking met lokale partijen noodzakelijk is. Niet alleen werkte PharmAccess met een lokale verzekeraar, ook wij onderzoekers werkten samen met Nigeriaanse onderzoekers. Nederlandse ngo’s en wetenschappers hebben niet genoeg kennis van de lokale context om dit soort programma’s alleen te doen.
Daarnaast is het heel belangrijk om wetenschappelijk te bewijzen wat werkt en niet werkt. Dat is wat het AIGHD doet. Wij evalueren het programma en op basis van onze bevindingen past PharmAccess zijn strategieën aan. Deze samenwerking tussen ngo’s en wetenschappers is voor het succes van ontwikkelingssamenwerking van groot belang.
Marleen E. Hendriks werkt als arts-onderzoeker bij het Amsterdam Institute for Global Health and Development (AIGHD). Zij doet operationeel onderzoek naar zorgprogramma’s in Afrika. Op 3 oktober zal zij haar proefschrift over hart- en vaatziekte preventie door middel van zorgverzekeringen in Nigeria verdedigen. Daarnaast volgt zij de opleiding Arts Maatschappij en Gezondheid in het AMC.
Bovenstaand onderzoek heeft zij uitgevoerd in samenwerking met onderzoekers van het Amsterdam Institute for Global Health and Development (AIGHD), het Amsterdam Institute for International Development (AIID) en de University of Ilorin Teaching Hospital (UITH).
