Klimaatdoelstellingen zonder het systeem te veranderen zijn zinloos

Het is een opvallend zonnige decemberochtend in Parijs. De kerstbomen worden verkocht door mannen zonder jas terwijl de Parijzenaren zelf op de vele terrasjes van de Franse hoofdstad aan de wijn zitten. Op het Place de Ternes aan de rand van het achtste arrondissement heeft zich een klein groepje mensen tussen de kerstbomen verzameld. Ze zijn onderweg naar het hoofdkantoor van de Franse energiegigant EDF. Het zal de eerste stop tijdens de anderhalf uur durende lobbytoer van de Brusselse onderzoeks-ngo Corporate Europe Observatory (CEO).

“Dit bedrijf claimt dat nucleaire energie schoon is, maar uraniumwinning is enorm vervuilend,” zegt Pascoe Sabido luidkeels over EDF. De activist van CEO draagt een felrode muts. Langslopende mannen in maatpakken werpen een wantrouwige blik op het tafereel terwijl een mannetje met een beveiligingsbadge komt vragen wat hiervan de bedoeling is. Terwijl de politieke wereldtop een aantal kilometer verderop in het zwaar beveiligde conferentiecentrum Le Bourget tot een ambitieus klimaatakkoord probeert te komen, gebruikt CEO het momentum van de top om geïnteresseerden te wijzen op de grote invloed die de bedrijfslobby achter de schermen heeft op dat klimaatbeleid en op welke plekken dat nou gebeurt.

EDF is, net als bijvoorbeeld Coca Cola en BMW, één van de officiële partners van de 21e Conference of the Parties (COP) van de Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) van de VN. Pascoe stelt: “EDF heeft een intensieve lobby gevoerd om subsidies op duurzame energie tegen te houden ten faveure van kerncentrales. Maar EDF is voor een groot deel in handen van de Franse staat. Diezelfde staat die hier in Parijs nu onderhandelt over duurzaamheidsdoelstellingen.”

Bindend akkoord
De grote klimaattop in Parijs is nu ruim een week onderweg. Zaterdag 5 december 2015 is de conceptversie van de akkoordtekst gepubliceerd. De aanwezige regelingsleiders moeten zich daarover de aankomende week verder buigen. De meningen over de voortgang zijn, zoals gewoonlijk, verdeeld. “We zijn er nog lang niet,” zo zei de voorzitter van COP21, de Franse minister van Buitenlandse Zaken Laurent Fabius, afgelopen vrijdag al. Waar China ondertussen heeft laten weten een bindend akkoord te willen, staat die andere grote vervuiler, de Verenigde Staten, afwijzend tegenover bindende afspraken. Volgens kritische ngo’s als CEO is de invloed economische belangen en van het grote bedrijfsleven dermate groot dat een echt ambitieus klimaatbeleid onhaalbaar lijkt. 

Om de noodzaak van radicale verandering van onze omgang met klimaat toch op de publieke kaart te kunnen zetten hebben ruim 130 organisaties zich verenigd in de Coalition Climate 21 in het Parijse conferentiecentrum Centquatre vijf dagen een klimaatactiezone gecreëerd om zo het maatschappelijk middenveld te mobiliseren. Er vindt een gevarieerde waaier aan activiteiten plaats met in de ochtend shanti-yoga voor activisten, workshops en lezingen met titels als Keep African fossils underground. Volgens de klimaatcoalitie is de officiële top in werkelijkheid 'gekaapt door de multinationals' en gaat het geen concrete resultaten opleveren om de mondiale 'klimaatontwrichting' te stoppen, zegt perswoordvoerder Meryl Sotty: “Ons doel hier in Centquatre is om een een internationale beweging voor klimaatrechtvaardigheid te vormen. Het is hier een samenkomst van verschillende groepen, met verschillende strategiën, om zo uiteindelijk de krachten te bundelen.”

Het Centquatre is een 19e-eeuws koetshuis in een arbeiderswijk in het noorden van Parijs en hangt vol met posters en spandoeken uit de anders-globalistische hoek en van autonome boerenorganisaties. Toch zijn veel van de organisaties die zich aan Coalition Climate 21 verbonden hebben wel degelijk ook betrokken bij het officiële gedeelte van COP21 in de zwaar beveiligde blauwe zone, benadrukt Sotty: “Veel van onze leden zijn nu ook aanwezig op het terrein bij Le Bourget, en zetten op die manier druk op de onderhandelingen. De klimaatonderhandelingen zijn noodzakelijk, maar het resultaat dat er uit gaat komen – zo kunnen we nu al zeggen – zal niet genoeg zijn om het klimaat te redden. Daarom is het cruciaal dat wij op deze manier onze stem verheffen.”

Occupy-traditie
In een klein bovenzaaltje van het Centquatre zijn ondertussen een dertigtal mensen aangeschoven om een debat bij te wonen over de vraag of fairtrade productieketens een bijdrage kunnen leveren in de strijd tegen klimaatverandering. Het debat is een echt publieksgesprek zonder centrale spreker of leiding, in de beste occupy-traditie. De opmerkingen gaan snel over en weer. “Fairtradeproducten leggen vele kilometers af, en hebben dus een veel grotere CO2-voetafdruk”, werpt een zestiger met hoed en ronde brilglazen de groep voor. Er wordt instemmend geknikt. Dan vanuit de andere kant van de zaal: “Maar het Westerse model van industriële landbouw is veel meer afhankelijk van fossiele brandstof dan elders op de wereld.”

“Fairtrade is een goed idee, maar het kan ook een excuus zijn voor greenwashing”, zegt vervolgens een Franse jongen met een donkere baard in gebroken Engels. “Alleen maar inzoomen op dit onderwerp daagt het neoliberale vrijhandelsparadigma niet uit, het is symptoombestrijding. Voor het klimaat maakt het niet zoveel uit of je bananen fairtrade zijn, als je al die product constant de hele wereld over blijft slepen.”

Aanslagen Parijs
Vanaf de start van de officiële topontmoeting eind november is Coalition Climate 21 al druk doende met allerlei activiteiten om een kritisch debat aan te zwengelen. Helaas is de dynamiek in Parijs sinds de aanslagen van 13 november begrijpelijkerwijs veranderd. Maar als reactie daarop zijn er echter vooral maatregelen genomen tegen manifestaties en samenkomsten van de kritische milieuactivisten, foetert Sotty. De grootschalige klimaatmobilisatie die de coalitie voor ogen is dan ook danig geproblematiseerd. Gelukkig heeft de milieubeweging in sneltreintempo allerlei alternatieve manifestaties verzonnen: “Er was een grote protestmars gepland voor afgelopen zondag. Maar vanwege de recente aanslagen, en het samenscholingsverbod dat daarop volgde, kon deze niet meer doorgaan. We hebben snel alternatieve acties op touw moeten zetten. Zo hebben we uiteindelijk met tienduizend deelnemers dwars door het centrum van Parijs een menselijke ketting gevormd, een mooie en vreedzame actie.”

Ook werd het Place de Republique afgelopen week vol gezet met ruim tienduizend paar schoenen, waaronder die van hoogwaardigheidsbekleders als de Paus en secretaris-generaal van de VN Ban Ki-Moon. Ondanks dat de afsluitende klimaatmars die gepland stond voor aanstaande zaterdag ook is afgelast vanwege de aanslagen, zal er toch worden gedemonstreerd, zo is besloten door de Climate Coalition 21. Vanwege het samenscholingsverbod zal de locatie echter pas kort van tevoren bekend worden gemaakt. Wel maakte actiegroep 350.org bekend dat een 'iconische plek' in de stad Parijs als décor zal dienen.